دزدی کودکان چه دلیلی دارد؟
عادت به دزدی در کودکان، به ویژه در سنین پایین، می‌تواند نتیجه کنجکاوی طبیعی، عدم درک کامل مفهوم مالکیت یا حتی جستجوی توجه باشد. کودکان در این سن هنوز به طور کامل از درک عواقب رفتارهای خود ناتوان‌اند و ممکن است به خاطر جذابیت یک شیء یا احساس نیاز به جلب توجه والدین، اقدام به دزدی کنند. به عنوان مثال، اگر دختر پنج ساله‌تان از شما آب‌نبات بخواهد و شما نپذیرید، ممکن است او بدون درک کامل عواقب، چیزی از فروشگاه بردارد. در این مواقع، والدین با احساسات متضادی مواجه می‌شوند؛ از یک سو، نگران رفتار فرزند خود هستند و از سوی دیگر، باید به او کمک کنند تا از این وضعیت درس بگیرد.
برای مدیریت این رفتار، برخورد صحیح و مؤثر مهم است. ابتدا می‌توانید با آرامش از او بپرسید که آیا چیزی از فروشگاه برداشته است. این پرسش به او فرصتی می‌دهد تا در مورد عمل خود فکر کند و به شما پاسخ دهد. همچنین، برگرداندن شیء دزدیده شده به فروشگاه و عذرخواهی می‌تواند به کودک کمک کند تا مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرد. در این فرآیند، به او یادآوری کنید که همه اشیاء متعلق به افراد خاصی است و باید از آنها اجازه بگیرد. مهم است که با آرامش و درک از احساسات او برخورد کنید، چرا که ممکن است این رفتار به دلیل احساسات ناشناخته یا نیاز به توجه بروز کرده باشد.
مطالعه بیشتر: اختلالات یادگیری در کودکان
راه صحیح رسیدگی به موضوع دزدی کودکان چیست؟
دزدی در کودکان بزرگتر ممکن است به دلایل پیچیده‌تری از جمله جستجوی توجه، فشار همسالان یا حتی مشکلات عاطفی و اجتماعی باشد. نحوه واکنش والدین به این رفتار باید متناسب با سن و شرایط خاص کودک باشد. در کودکان کوچک‌تر، واکنش‌های محبت‌آمیز و آموزش مستقیم معمولاً مؤثر است، اما در نوجوانان، ممکن است نیاز به رویکردی بیشتر مبتنی بر گفت‌وگو و فهم عمیق‌تر وجود داشته باشد.برای کودکان بزرگتر، مهم است که والدین با او به‌طور صادقانه صحبت کنند و در مورد عواقب رفتار دزدی بحث کنند. این گفت‌وگو باید شامل تأکید بر احساسات و نگرانی‌های دیگران باشد؛
به عنوان مثال، کودک باید درک کند که دزدی نه تنها آسیب به صاحب مال است، بلکه می‌تواند تأثیرات منفی بر روابط او با دوستان و خانواده داشته باشد. والدین می‌توانند از این فرصت برای آموزش ارزش‌های اخلاقی و مسئولیت‌پذیری استفاده کنند و کودک را تشویق کنند تا عذرخواهی کرده و اشیای دزدیده شده را برگرداند. اگر رفتار دزدی به‌طور مداوم ادامه یابد، والدین باید بررسی کنند که آیا این رفتار ناشی از مشکلات عاطفی یا فشارهای بیرونی است. در این صورت، مشاوره حرفهای ممکن است لازم باشد.
چرا بچه ها دزدی می کنند؟
دزدی در کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و این دلایل بسته به سن و شرایط زندگی کودک متفاوت است. در کودکان خردسال، این رفتار ممکن است به دلیل ناتوانی در درک مفهوم مالکیت و محدودیت‌های اجتماعی باشد؛ آنها ممکن است چیزی را بدون تأمل بردارند، زیرا هنوز به طور کامل نمی‌دانند دزدی به چه معناست و چرا اشتباه است. گاهی اوقات، تمایل شدید برای داشتن یک شیء یا ناتوانی در کنترل امیال نیز می‌تواند نقش داشته باشد. در برخی موارد، دزدی می‌تواند نتیجه حسادت یا تلاشی برای جلب توجه باشد.
در کودکان بزرگتر و نوجوانان، دزدی معمولاً دلایل پیچیده‌تری دارد. این رفتار ممکن است ناشی از فشار همسالان، تلاش برای جلب توجه یا شورش در برابر قوانین و محدودیت‌ها باشد. برخی نوجوانان برای نشان دادن استقلال یا عضویت در گروه‌های خاص، دست به دزدی می‌زنند. در شرایطی که این رفتار تکرار شود و به نظر برسد که از هیچ جا بروز کرده است، ممکن است نشانه‌ای از مشکلات روانی یا اجتماعی عمیق‌تر مانند استرس، اضطراب، یا مشکلات خانوادگی باشد.
برای مقابله با این رفتار، والدین و مربیان باید رویکردی حمایتی و آموزنده در پیش بگیرند. آموزش اهمیت احترام به حقوق دیگران و تقویت مهارت‌های کنترل احساسات و رفتار می‌تواند به پیشگیری و حل این مشکل کمک کند. در موارد پیچیده‌تر، کمک گرفتن از مشاوران یا روان‌شناسان کودک و نوجوان توصیه می‌شود.
مطالعه بیشتر: درمان لجبازی در کودکان
بررسی علل روانشناختی دزدی در کودکی
دزدی در کودکان می‌تواند به دلایل مختلف روانشناختی رخ دهد و آگاهی از این دلایل برای درک بهتر رفتار کودک و مدیریت آن ضروری است.
- احساس نیاز به جلب توجه: برخی کودکان برای جلب توجه اطرافیان، به خصوص والدین، اقدام به دزدی می‌کنند. این کودکان ممکن است احساس کنند که در شرایط عادی توجه کافی به آنها نمی‌شود و دزدی، حتی با وجود پیامدهای منفی، راهی برای قرار گرفتن در مرکز توجه باشد.
- ختلالات کنترل تکانه: کودکان با اختلالات ADHD اغلب در مهار رفتارهای تکانشی دچار مشکل هستند. این شرایط می‌تواند باعث شود که آنها بدون برنامه‌ریزی قبلی یا فکر کردن به عواقب، دزدی کنند.
- عدم درک مفهوم مالکیت: کودکان خردسال‌تر معمولاً درک واضحی از مفهوم مالکیت ندارند و ممکن است بدون قصد سوء، اشیایی که متعلق به خودشان نیست را بردارند. این رفتار به دلیل نبود دانش کافی درباره مرزهای اجتماعی و حقوق مالکیت است.
- تحت تأثیر فشار همسالان: برخی کودکان برای پذیرش در جمع دوستان یا برای اثبات شجاعت خود دزدی می‌کنند. این رفتار ممکن است برای جلوگیری از طرد شدن یا مسخره شدن توسط گروه‌های همسال باشد.
- عزت نفس پایین: کودکانی که عزت نفس پایینی دارند، ممکن است برای جلب تأیید یا توجه دیگران به دزدی روی آورند و بر این باور باشند که داشتن اقلام خاصی می‌تواند آنها را محبوب‌تر یا دوست‌داشتنی‌تر کند.
- مقابله با استرس و تروما: دزدی می‌تواند به عنوان یک مکانیزم مقابله‌ای برای کودکانی که با استرس، ترومای روانی، یا تغییرات بزرگ زندگی مانند طلاق والدین یا تغییر محل زندگی مواجه هستند، عمل کند.
- مادی‌گرایی و رقابت‌طلبی: در جوامعی که به دارایی‌های مادی اهمیت زیادی داده می‌شود، کودکان ممکن است به دلیل حسادت یا تمایل به داشتن چیزی که دیگران دارند دزدی کنند.
شناخت این دلایل به والدین و مربیان کمک می‌کند تا با دیدگاه همدلانه‌تر و مناسب‌تر به موضوع بپردازند و اقداماتی متناسب برای حمایت از کودک و اصلاح رفتار او در پیش بگیرند. در مواردی که این رفتارها به شکل مکرر رخ می‌دهند یا با مشکلات دیگری همراه هستند، کمک گرفتن از متخصصان روانشناسی کودک می‌تواند مؤثر باشد.
مطالعه بیشتر: پرورش هوش کودکان
وقتی کودکان خردسال دزدی می کنند چه باید کرد؟
هنگامی که کودکان خردسال دزدی می‌کنند، برخورد با این رفتار نیازمند رویکردی مناسب برای سن و سطح درک آنها است. در ادامه به روش‌های متنوع و موثر برای برخورد با دزدی کودکان می‌پردازیم:
1. آموزش با محبت و صبر:
برای کودکان نوپا و پیش‌دبستانی که مفهوم مالکیت را به خوبی درک نمی‌کنند، مهم است که با مهربانی و درک به آنها توضیح دهید که برداشتن اشیاء بدون اجازه اشتباه است. این سن فرصتی است تا والدین مفاهیم پایه‌ای مثل “این برای تو نیست” و “باید اجازه بگیری” را آموزش دهند. نشان دادن رفتار صحیح با مثال‌های ساده و تکرار این پیام به کودک کمک می‌کند که به تدریج مفهوم مالکیت را درک کند.
2. بازگشت اقلام و جبران:
در صورت برداشتن اشیاء از دیگران، از کودک بخواهید که آنها را برگرداند یا شما این کار را با همراهی او انجام دهید. این رفتار آموزشی به کودک یاد می‌دهد که هر عملی پیامدهایی دارد و بازگرداندن اشیاء بخشی از مسئولیت‌پذیری است. نیازی به مجازات یا تهدید وجود ندارد؛ بازگرداندن و توضیح اهمیت احترام به دارایی دیگران کافی است.
3. اجتناب از تنبیه‌های شدید:
تنبیه‌های شدید نه تنها باعث ایجاد ترس در کودک می‌شوند، بلکه ممکن است احساس گناه و شرم بیش از حدی ایجاد کنند که به جای اصلاح رفتار، به مشکلات روانی منجر شود. این نوع برخوردها پیام اشتباهی به کودک منتقل می‌کند و به جای تصحیح رفتار، به بی‌اعتمادی و سرخوردگی می‌انجامد.
4. استفاده از داستان‌ها و بازی‌ها:
برای آموزش مفهوم مالکیت و اهمیت صداقت، استفاده از کتاب‌ها و داستان‌هایی که موضوع دزدی و عواقب آن را توضیح می‌دهند، می‌تواند مؤثر باشد. همچنین بازی‌هایی که مفهوم “مبادله” و “تقسیم کردن” را به کودک نشان می‌دهند، روش‌های جذاب برای تقویت مهارت‌های اجتماعی و یادگیری مفاهیم مالکیت هستند.
5. ایجاد محیط حمایتی و آرام:
اگر کودک به دلیل استرس، حسادت یا فشار همسالان دزدی می‌کند، ایجاد محیطی امن و آرام برای صحبت با او اهمیت دارد. بدون قضاوت و با همدلی به حرفهای او گوش کنید تا علت واقعی رفتار مشخص شود. این رویکرد به کودک نشان می‌دهد که شما به او اعتماد دارید و برای کمک به او آماده هستید.
6. تعامل با مشاور کودک در صورت نیاز:
اگر دزدی‌های کودک تکرار شونده و همراه با رفتارهای نگران‌کننده دیگری باشد، مراجعه به مشاور یا روانشناس کودک می‌تواند کمک کند تا مشکلات اساسی‌تر شناسایی و درمان شوند.
7. آموزش همدلی و مسئولیت‌پذیری:
برای کودکان بزرگتر، توضیح اینکه دزدی چگونه می‌تواند احساسات دیگران را جریحه‌دار کند و باعث بی‌اعتمادی شود، به درک بهتر عواقب اجتماعی این رفتار کمک می‌کند. آموزش همدلی و احترام به حقوق دیگران باعث می‌شود کودکان در رفتار خود تجدیدنظر کنند و ارزش‌هایی چون صداقت و مسئولیت‌پذیری را درونی کنند. استفاده از این رویکردهای متنوع به کودکان کمک می‌کند که در مسیر رشد خود رفتارهای صحیح و مسئولانه را یاد بگیرند و درک بهتری از مسائل اخلاقی داشته باشند.
مطالعه بیشتر: اختلال خواندن در کودکان
وقتی فرزندتان دزدی می کند، به عنوان والدین چه باید کرد؟
وقتی متوجه شدید فرزندتان دست به دزدی زده، به عنوان والدین مهم است که با واکنشی متعادل، آموزشی و محبت‌آمیز به موضوع بپردازید. اولین قدم این است که آرامش خود را حفظ کرده و با لحنی مثبت و بدون قضاوت با او صحبت کنید. به کودکان از سنین پایین بیاموزید که وسایل مشخصی وجود دارند که متعلق به دیگران هستند و احترام به مالکیت دیگران ضروری است. بیان شما باید به گونه‌ای باشد که کودک مفهوم را بهتر درک کند؛ برای مثال، به جای اینکه بگویید «این اسکوتر مال تو نیست»، بگویید «این اسکوتر مال سارا است».
یکی از راه‌های مؤثر برای آشنا کردن کودک با مفهوم مالکیت و پرداخت، این است که گاهی او را به فروشگاه ببرید و به او توضیح دهید که قبل از بردن اجناس به خانه باید هزینه آنها پرداخت شود. با بزرگتر شدن کودک، می‌توانید بحث‌های بیشتری درباره معیشت و اهمیت کار و تلاش در جامعه داشته باشید. توضیح ساده‌ای از زنجیره تولید تا مصرف، مانند اینکه چگونه کشاورز برای تغذیه خانواده خود شیر را به فروشگاه می‌فروشد و صاحب مغازه نیز به همین دلیل آن را به مشتریان ارائه می‌کند، می‌تواند کودک را به درک عمیق‌تری از ساختار اجتماعی و معنای دزدی برساند.
در سنین بالاتر، قانون طلایی «با دیگران همان‌طور رفتار کن که دوست داری با تو رفتار شود» را به کودک آموزش دهید و از او بپرسید که اگر کسی بدون اجازه او وسیله‌ای را بردارد چه احساسی خواهد داشت. برای نوجوانان، صحبت در مورد نوع شخصیتی که می‌خواهند باشند و بررسی مفاهیمی مانند اعتماد و مسئولیت‌پذیری مهم است. توضیح دهید که دزدی و رفتارهای مشابه اعتماد خانواده و جامعه را از بین می‌برد و تأثیری منفی بر استقلال و احترام آنها دارد. این گفتگوها کمک می‌کند تا کودک به تدریج درک اخلاقی و حس عدالت خود را توسعه دهد و بفهمد که رفتارهایش چه پیامدهایی برای روابط و موقعیت اجتماعی او خواهد داشت.
جمع بندی
در این مطلب از سایت روانشناسی دکتر دولت یاری به بررسی درمان دزدی کودکان و علت های آن پرداختیم. مجموعه روانشناسی کودکان و نوجوانان دکتر دولت یاری بیش از ۱۵ سال در حوزه کودک و نوجوان و خانواده سابقه کاردرمانی دارد. هدف مجموعه روانشناسی کودکان و نوجوانان دکتر دولت یاری از آموزش‌ها استفاده از جدیدترین متدهای روانشناسی واکسیناسیون روان است. جهت دریافت مشاوره برای درمان اختلال رفتاری کودکان با شماره زیر تماس بگیرید:
شماره مطب: 02632738133
آدرس مطب: کرج، چهارراه طالقانی به سمت میدان شهدا، ساختمان پزشکان آراد، طبقه ۷ واحد ۷۰۲
