اختلال خوردن در نوجوانان
اختلالات خوردن یکی از معضلات روانی نگران‌کننده‌ای است که در بین نوجوانان امروز به وفور دیده می‌شود و به‌خصوص در سنین بحرانی نوجوانی می‌تواند به شدت بر زندگی فرد تأثیر بگذارد. این اختلالات، نظیر بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی، باعث می‌شوند که نوجوانان با رژیم‌های غذایی ناپایدار و رفتارهای غذایی ناسالم مواجه شوند. در دنیای مدرن، جایی که شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات مملو از تصاویری از بدنی ایده‌آل هستند، فشار برای دستیابی به ظاهری لاغر و متناسب به معضلی جدی تبدیل شده است.
این فشارها نوجوانان را وادار به انجام کارهایی می‌کند که سلامت جسمی و روانی آنها را به خطر می‌اندازد، نظیر رژیم‌های غذایی سخت‌گیرانه یا تمرینات ورزشی بیش از حد. مطالعات نشان می‌دهند که تقریباً ۱ تا ۲ درصد از نوجوانان به این اختلالات مبتلا می‌شوند و معمولاً نشانه‌های آن از سن ۱۲ سالگی خود را نشان می‌دهد. در نهایت، می‌توان گفت که این اختلالات نه تنها بر روی بدن بلکه بر روی روان نوجوانان نیز تأثیرگذار بوده و ضروری است که والدین، مربیان و جامعه به این مسئله توجه بیشتری داشته باشند و از بروز آن جلوگیری کنند.
مطالعه بیشتر: پرورش استعداد نوجوانان
انواع اختلال خوردن
در ادامه به بررسی انواع اختلال خوردن در نوجوانان میپردازیم.
اختلال خوردن – بی‌اشتهایی عصبی
اختلال خوردن، به ویژه بی‌اشتهایی عصبی، به یک معضل جدی در میان نوجوانان تبدیل شده است که عواقب وخیمی برای سلامت جسمی و روانی آنها به همراه دارد. این اختلال به شکل بارز خود را در تصور غلط از وزن و شکل بدن نشان می‌دهد. نوجوانان مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی به شدت نگران اضافه وزن هستند و برای مقابله با این ترس، به اقداماتی افراطی روی می‌آورند. آنها ممکن است ساعت‌ها خود را وزن کنند و تنها مقادیر ناچیزی از غذا را مصرف کنند. برخی از آنها همچنین به فعالیت‌های ورزشی شدید و وسواس‌گونه می‌پردازند و ساعت‌های طولانی را به ورزش اختصاص می‌دهند تا از افزایش وزن جلوگیری کنند.
از جمله عوارض جدی این اختلال می‌توان به نازک شدن استخوان‌ها، فشار خون پایین، و آسیب به قلب و مغز اشاره کرد که در شرایط حاد می‌تواند منجر به مرگ شود. ویژگی‌های مشخص بی‌اشتهایی عصبی شامل تلاش مستمر برای کاهش وزن، افکار مکرر درباره غذا و وزن، و ترس فزاینده از چاقی است. در بسیاری از موارد، بیمار ممکن است در خودداری از خوردن غذا در جمع و در مکان‌های عمومی مشکل داشته باشد و در عوض به خوردن مخفیانه و پنهانی غذا اقدام کند.
نکته جالب توجه این است که اصطلاح “بی‌اشتهایی” در واقع به وضوح نشان‌دهنده واقعیت این اختلال نیست؛ زیرا افراد مبتلا معمولاً اشتهای خود را در مراحل اولیه حفظ می‌کنند، بلکه به دلیل اختلال در تصویر بدنی، به سمت گرسنگی و کاهش شدید مصرف غذا می‌روند. برخی از آنها ممکن است با وجود مصرف مقادیر کم غذا، به رفتارهای پاکسازی مانند استفراغ عمدی یا مصرف داروهای ملین روی آورند.
این اختلال نه تنها بر بدن بلکه بر روان فرد نیز تأثیر می‌گذارد و نشان‌دهنده نیاز فوری به شناسایی و درمان مناسب است. خانواده‌ها و دوستان باید به نشانه‌ها و رفتارهای غیرعادی توجه کنند و از تخصص پزشکان و مشاوران برای کمک به مبتلایان استفاده کنند. به این ترتیب، می‌توان به بهبود کیفیت زندگی نوجوانان مبتلا به این اختلال کمک کرد.
اختلال پرخوری
اختلال پرخوری عصبی یکی از چالش‌های جدی در دوران نوجوانی است که در آن فرد به طور مکرر مقادیر زیادی غذا را در یک بازه زمانی کوتاه مصرف می‌کند، بدون اینکه بعد از آن اقدام به پاکسازی کند. این رفتار می‌تواند ناشی از احساسات قوی نظیر استرس، افسردگی یا اضطراب باشد. بسیاری از نوجوانان مبتلا به این اختلال دچار اضافه‌وزن هستند و این موضوع می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات بهداشتی جدی‌تری مانند فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
این نوجوانان به طور معمول با احساس گناه و شرم نسبت به عادات غذایی خود مواجه هستند و این احساسات می‌تواند بر روحیه و عزت نفس آنها تأثیر منفی بگذارد. به همین دلیل، آنها سعی می‌کنند عادات غذایی خود را از دیگران پنهان کنند. ممکن است شما شاهد این باشید که مقادیر زیادی غذا به‌طور ناگهانی ناپدید می‌شود یا در نقاط مختلف خانه، به‌ویژه در اتاق خواب آنها، غذاهایی پنهان شده پیدا کنید.
این اختلال می‌تواند به دو دلیل اصلی اتفاق بیفتد: اول، فشار اجتماعی و رسانه‌ای که بر روی ظاهری ایده‌آل و لاغری متمرکز است و دوم، مشکلات در تنظیم احساسات و واکنش به موقعیت‌های استرس‌زا. این نوجوانان ممکن است در تلاش برای مقابله با این فشارها به رفتارهای افراطی روی آورند و در نهایت به یک چرخه معیوب از پرخوری و احساس گناه دچار شوند.
اهمیت مشاوره و حمایت‌های روانشناختی در این زمینه حیاتی است. گفتگو درباره احساسات و عادات غذایی، شناسایی الگوهای رفتاری منفی و پیدا کردن روش‌های سالم برای مدیریت استرس می‌تواند به این نوجوانان کمک کند تا از این چالش‌ها عبور کنند و به سوی یک زندگی سالم‌تر و متعادل‌تر پیش بروند.
مطالعه بیشتر: استعدادیابی نوجوانان
پرخوری عصبی
نوجوانانی که به اختلال پرخوری عصبی مبتلا هستند، به طور مکرر مقادیر زیادی غذا را در یک زمان مشخص مصرف می‌کنند، به‌گونه‌ای که ممکن است در یک وعده، غذایی معادل چندین روز را بخورند. این رفتار پرخوری به همراه احساسات پیچیده‌ای از اضطراب و ناامیدی اتفاق می‌افتد و نوجوانان به منظور جبران این پرخوری، به رفتارهای خطرناک و مضر متوسل می‌شوند. این اقدامات شامل وادار کردن خود به استفراغ، استفاده بی‌رویه از ملین‌ها و دیگر روش‌های نادرست برای کاهش وزن می‌شود که به آنها “پاکسازی” گفته می‌شود.
نوجوانان مبتلا به پرخوری عصبی معمولاً وزن متوسط یا کمی بیشتر از آن را دارند و این در حالی است که همچنان درگیر نگرانی‌های شدید درباره تصویر بدن خود و سایز و اندازه هستند. احساس خجالت و شرم درباره عادات غذایی و رفتارهای پاکسازی، موجب می‌شود که آنها به طور مخفیانه این رفتارها را انجام دهند. این چرخه پرخوری و پاکسازی ممکن است چندین بار در روز یا در هفته رخ دهد و شدت و فرکانس آن بستگی به وضعیت روانی فرد دارد.
عوارض جانبی این اختلال می‌تواند شدید باشد و شامل کاهش شدید آب بدن، عدم تعادل الکترولیتی، دندان‌های پوسیده ناشی از استفراغ مکرر و مشکلات جدی دستگاه گوارش باشد. این شرایط نه تنها بر سلامت جسمانی نوجوانان تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند منجر به مشکلات روحی و روانی عمیق‌تری نیز گردد.
توجه به این اختلال و شناسایی علائم آن از اهمیت بالایی برخوردار است. گفتگو درباره این مسائل و ایجاد فضایی امن برای بیان احساسات می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا از این چرخه مخرب خارج شوند و به سوی یک رفتار غذایی سالم‌تر و روانی پایدارتر حرکت کنند. در این راستا، مشاوره حرفه‌ای و حمایت خانواده نیز نقش حیاتی دارد.
اختلالات خوردن نامشخص
اگر عادات غذایی یک نوجوان به‌حدی ناراحت‌کننده یا مشکل‌ساز باشد که به سلامت روانی و جسمانی‌اش آسیب بزند، ولی هنوز به وضوح در دسته اختلالات خوردن قرار نگیرد، این وضعیت می‌تواند به‌عنوان نوعی اختلال خوردن محسوب شود. مثلاً، نوجوانانی که به‌طور مکرر به محدودیت‌های غذایی شدید روی می‌آورند یا در شب‌ها به مقدار زیادی غذا می‌خورند، ممکن است تحت تأثیر رفتارهای غیرعادی غذایی قرار داشته باشند.
در این راستا، برخی از نوجوانان ممکن است به جای پرخوری و سپس پاکسازی، فقط اقدام به رفتارهای پاکسازی کنند. این رفتارها می‌توانند شامل استفراغ عمدی یا استفاده افراطی از ملین‌ها باشند، بدون اینکه در وهله اول پرخوری داشته باشند. این گونه رفتارها می‌تواند به مرور زمان منجر به عوارض جدی برای سلامت جسمی و روانی نوجوان شود، حتی اگر به‌طور رسمی به‌عنوان اختلال خوردن شناخته نشوند.
توجه به علائم و نشانه‌های این نوع رفتارهای غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است. والدین و مراقبان باید به دقت رفتارهای غذایی نوجوانان را رصد کرده و در صورت مشاهده هرگونه نگرانی، برای بررسی وضعیت به مشاور یا متخصص مراجعه کنند. حمایت عاطفی و درک عمیق از احساسات و چالش‌های نوجوان می‌تواند در پیشگیری از بروز اختلالات جدی‌تر و بهبود وضعیت آنها کمک کند.
مطالعه بیشتر: درمان استرس نوجوانان
روش های درمان اختلال خوردن
با توجه به تأثیرات گسترده و پیچیده‌ای که عوامل روانشناختی و پزشکی بر بی‌اشتهایی عصبی دارند، یک رویکرد چندوجهی برای درمان این اختلال ضرورت دارد. در بسیاری از موارد، بستری شدن در بیمارستان می‌تواند اولین قدم مهم در ارائه مراقبت‌های مناسب و تحت نظر متخصصان باشد. این بستری شدن به‌ویژه برای کسانی که دچار عوارض جدی جسمی یا روانی هستند، حائز اهمیت است.
علاوه بر این، مشارکت خانواده در روند درمان نیز می‌تواند نقشی حیاتی ایفا کند. درمان خانوادگی می‌تواند به برقراری ارتباطات سالم و حل‌وفصل مشکلاتی که ممکن است به اختلال کمک کرده باشد، کمک کند. از سوی دیگر، درمان فردی به افراد کمک می‌کند تا به‌طور مستقیم با احساسات و چالش‌های شخصی خود مقابله کنند.
استفاده از رویکردهای رفتاری و شناختی نیز می‌تواند به تغییر الگوهای فکری و رفتاری منفی که به اختلال کمک می‌کنند، کمک کند. این رویکردها شامل آموزش مهارت‌های مقابله‌ای، افزایش آگاهی نسبت به الگوهای غذایی و تغییر رفتارهای غیرسازنده است.
در موارد خاص، ممکن است تجویز دارو نیز لازم باشد تا به مدیریت علائم همراه با بی‌اشتهایی عصبی کمک کند. این داروها می‌توانند به تسهیل درمان‌های روانشناختی و بهبود وضعیت کلی بیمار کمک کنند. در نهایت، درمان باید به‌صورت شخصی‌سازی شده انجام شود تا نیازها و وضعیت خاص هر فرد به‌خوبی مدنظر قرار گیرد.
کمک به نوجوان مبتلا به اختلال خوردن
به عنوان والدین نوجوان در صورتی که به اختلال خوردن مشکوک هستید، مهم است که به‌سرعت اقدام کنید و با یک متخصص روانشناسی مشورت کنید. این اختلالات می‌توانند عوارض جسمی و روانی جدی ایجاد کنند و در برخی موارد به مرگ منجر شوند. از آنجا که اختلالات خوردن به‌طور معمول به‌طور پنهانی و در خفا پیشرفت می‌کنند، توجه به علائم اولیه و واکنش سریع به آنها می‌تواند تفاوت زیادی در نتایج درمان داشته باشد.
مطالعه بیشتر: مراحل رشد کودک و نوجوانان
جمع بندی
در این مطلب از سایت روانشناسی دکتر دولت یاری به بررسی اختلال خوردن نوجوانان پرداختیم. مجموعه روانشناسی کودکان و نوجوانان دکتر دولت یاری بیش از ۱۵ سال در حوزه کودک و نوجوان و خانواده سابقه کاردرمانی دارد. هدف مجموعه روانشناسی کودکان و نوجوانان دکتر دولت یاری از آموزش‌ها استفاده از جدیدترین متدهای روانشناسی واکسیناسیون روان است. جهت دریافت مشاوره برای درمان اختلال رفتاری کودکان با شماره زیر تماس بگیرید:
شماره مطب: 02632738133
آدرس مطب: کرج، چهارراه طالقانی به سمت میدان شهدا، ساختمان پزشکان آراد، طبقه ۷ واحد ۷۰۲
