اختلالات خوردن در کودکان

اختلالات خوردن در کودکان؛ علل بروز و درمان

اختلالات خوردن در کودکان یک چالش جدی و نگران‌کننده هستند که می‌توانند پیامدهای منفی قابل توجهی بر سلامت جسمی و روانی آن‌ها به همراه داشته باشند. این اختلالات می‌توانند به اشکال مختلفی بروز کنند، از جمله اضافه‌وزن یا کاهش وزن نامناسب، پرخوری یا بی‌اشتهایی، ترس از غذا یا ترس از چاق شدن، و نگرانی مداوم درباره‌ی تصویر بدنی. از آنجایی که این مشکلات در دوران رشد و تحول شکل می‌گیرند، اثرات آن‌ها ممکن است به جوانب مختلف زندگی کودک، از جمله تحصیل، روابط اجتماعی و سلامت روانی، آسیب برساند.

به طور خاص، اختلالات خوردن می‌توانند موجب نقص تغذیه و مشکلات جسمی نظیر کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی شوند که به نوبه‌ی خود بر رشد فیزیکی و توسعه‌ی عملکردهای شناختی تأثیر می‌گذارد. در ادامه، به بررسی برخی از رایج‌ترین اختلالات خوردن در کودکان خواهیم پرداخت و اهمیت شناسایی زودهنگام و مداخله مناسب در این زمینه را مورد تأکید قرار خواهیم داد.

اختلال خوردن در کودکان از چه سنی شروع می‌شود؟

اختلالات خوردن در کودکان می‌توانند در هر سنی آغاز شوند، اما عموماً در مراحل خاصی از رشد و توسعه، به ویژه در دوران نوجوانی، بیشتر شایع هستند. این اختلالات ممکن است حتی در کودکان دو ساله نیز مشاهده شوند، اما به‌ویژه در نوجوانان و جوانان، سنین ۱۳ تا ۱۸ سالگی، فراوان‌تر هستند. در این دوران، تغییرات هورمونی و اجتماعی می‌توانند فشارهایی را ایجاد کنند که منجر به ایجاد رفتارهای غذایی غیرمعمول گردد.

با توجه به این که نوجوانان بیشتر تحت تأثیر رسانه‌ها، استانداردهای زیبایی و انتظارات اجتماعی قرار می‌گیرند، خطر ابتلا به اختلالات خوردن در آن‌ها افزایش می‌یابد. همچنین، در برخی موارد، کودکان با سنین پایین‌تر نیز ممکن است به دلایل مختلفی مانند فشار خانواده، مشکلات عاطفی یا تجربیات منفی در مورد غذا، دچار این اختلالات شوند. در نتیجه، شناسایی زودهنگام و مداخله مؤثر برای جلوگیری از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده اهمیت دارد.

مطالعه بیشتر: اختلال رفتاری کودکان

اختلال در مصرف غذا اجتنابی‌یا‌ محدود کننده (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder – ARFID)

اختلال در مصرف غذا اجتنابی یا محدودکننده (ARFID) یکی از انواع اختلالات خوردن است که به‌ویژه در کودکان قابل توجه است. این اختلال با تمایلاتی به اجتناب از برخی غذاها، به‌ویژه غذاهایی که برای کودک ناآشنا هستند، همراه است و می‌تواند به مشکلات جدی در تغذیه و رشد منجر شود. کودکان مبتلا به ARFID معمولاً نسبت به بافت، طعم و بوهای خاص غذاها حساس هستند و ممکن است از خوردن غذاهای جدید و متنوع به شدت پرهیز کنند.

این اجتناب می‌تواند ناشی از ترس از طعم‌های جدید، احساسات منفی مرتبط با غذا یا حتی تجربیات ناخوشایند قبلی باشد. به همین دلیل، این کودکان ممکن است تنها به چند نوع غذا محدود شوند و این موضوع می‌تواند به کمبود مواد مغذی ضروری و مشکلات سلامتی منجر شود. به علاوه، فشارهای اجتماعی و خانوادگی به‌منظور مصرف غذاهای مختلف می‌تواند بر اضطراب و استرس آن‌ها بیفزاید و منجر به چرخه‌ای از اجتناب بیشتر گردد. تشخیص و درمان به‌موقع ARFID برای تضمین سلامتی جسمی و روانی کودکان ضروری است.

اختلال پُرخوری (Binge-Eating Disorder)

اختلال پُرخوری (Binge-Eating Disorder) یکی از اختلالات خوردن است که در آن افراد، از جمله کودکان، در دوره‌های خاصی به‌طور ناگهانی و غیرقابل کنترل مقادیر زیادی غذا مصرف می‌کنند. این رفتار معمولاً به صورت حملات مکرر غذاخوری شدید بروز می‌کند، به طوری که فرد ممکن است در یک جلسه تنها، چندین برابر مقدار معمول غذا بخورد. این وضعیت می‌تواند باعث احساس نارضایتی و گناه عمیق شود و به‌تدریج منجر به افزایش وزن و چاقی شود.

کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است به‌دلیل احساسات منفی، استرس یا فشارهای اجتماعی به غذا پناه ببرند و در نتیجه، از مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب رنج ببرند. احساسات بعد از یک دوره پُرخوری، معمولاً شامل عذاب وجدان، شرم و ناامیدی است. این اختلال همچنین می‌تواند به‌دلیل نگرانی‌های اجتماعی، نظیر مقایسه خود با دیگران یا فشار برای رعایت استانداردهای خاص، تشدید شود. درمان این اختلال معمولاً نیاز به رویکردهای جامع دارد که شامل مشاوره روانی، تغییر در رفتارهای غذایی و حمایت از خانواده می‌شود تا کودکان بتوانند روابط سالم‌تری با غذا و بدن خود برقرار کنند.

اختلال نشخوار (Merycism) یا (Rumination disorder)

اختلال نشخوار (Merycism) یا اختلال نشخوار غذا، یک نوع اختلال خوردن است که در آن فرد پس از بلع غذا، آن را بدون هیچ‌گونه احساس تهوع یا تحریک معده دوباره به دهان برمی‌گرداند. این عمل می‌تواند به‌طور ناخودآگاه و غیرارادی انجام شود و فرد در کنترل آن ناتوان است. در این وضعیت، فرد ممکن است ماده غذایی را مجدداً بجود و در مواردی آن را به داخل معده بازگرداند یا حتی به بیرون تف کند.

اختلال نشخوار می‌تواند منجر به مشکلات جدی گوارشی شود، از جمله آسیب به بافت مری و معده، زیرا به همراه غذا، مقادیر اسید معده نیز به دهان و مری برمی‌گردد. این وضعیت می‌تواند باعث فرسایش مینای دندان و بروز مشکلات دندانی شود. به‌علاوه، اختلال نشخوار ممکن است به سوء تغذیه منجر شود، زیرا تکرار این عمل می‌تواند بر روی جذب مواد مغذی تأثیر بگذارد.

این اختلال بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که دارای ناتوانی‌های ذهنی هستند، از جمله افراد مبتلا به سندرم داون، اوتیسم و دیگر اختلالات ژنتیکی یا رشدی. تشخیص و درمان این اختلال معمولاً نیاز به رویکردهای تخصصی دارد که شامل مشاوره روان‌شناختی و درمان‌های رفتاری است تا به فرد کمک کند روابط سالم‌تری با غذا برقرار کند و رفتارهای نشخوار را کاهش دهد.

اختلال‌هرزه‌خواری(Pica)

اختلال هرزه‌خواری یا پیکا (Pica) یک اختلال رفتاری است که در آن افراد تمایل دارند مواد غیرخوراکی و غیرعادی را به طریقی بخورند، بجوند یا ببلعند. این مواد ممکن است شامل خاک، ماسه، کاغذ، مو، یخ، شیشه، و حتی مواد خطرناک مانند خون و مدفوع باشند. رفتار هرزه‌خواری معمولاً به‌طور غیرمعقول و بی‌معنا به نظر می‌رسد و می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات عمیق‌تری باشد که فرد با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند.

دلایل بروز اختلال پیکا ممکن است بسیار متنوع باشد و شامل عوامل فیزیکی، روانی و اجتماعی باشد. برخی از افراد ممکن است در پی استرس، اضطراب یا کمبود مواد معدنی خاص در بدن خود به این رفتار روی آورند. همچنین، تاریخچه خانوادگی یا عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند.

درمان پیکا معمولاً نیازمند رویکردهای چندجانبه است. مشاوره روانشناختی و روان‌درمانی می‌تواند به فرد کمک کند تا عوامل محرک و علت‌های بنیادی رفتار خود را شناسایی کند. در برخی موارد، ممکن است درمان دارویی نیز لازم باشد. همچنین، آموزش مهارت‌های جدید و تمرکز بر توانمندی‌های فرد می‌تواند به او در ترک این رفتار کمک کند. هدف نهایی این درمان‌ها ایجاد تغییرات مثبت در رفتار فرد و بهبود کیفیت زندگی اوست. با شناسایی و بررسی دقیق مشکلاتی که باعث بروز این اختلال شده‌اند، می‌توان به فرد کمک کرد تا از رفتارهای ناسالم فاصله بگیرد و رفتارهای سالم‌تری را جایگزین کند.

اختلال تغذیه انتخابی (Selective Eating Disorder)

اختلال تغذیه انتخابی (Selective Eating Disorder) به حالتی اطلاق می‌شود که در آن کودک به شدت به انتخاب‌های غذایی خود محدود می‌شود و تمایل ندارد غذاهای جدید را امتحان کند. این اختلال اغلب با احساسات منفی نسبت به غذاهای ناشناخته یا به‌اصطلاح «ترسناک» همراه است و کودک ممکن است تنها به مصرف تعداد محدودی از غذاها اکتفا کند. این انتخاب‌های غذایی محدود معمولاً به کاهش تنوع در رژیم غذایی منجر می‌شود و ممکن است تأثیرات منفی بر رشد و سلامت عمومی کودک بگذارد.

کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است نسبت به بافت، رنگ و حتی بوهای مختلف غذاها حساسیت زیادی داشته باشند و همین باعث می‌شود که از بسیاری از گزینه‌های غذایی پرهیز کنند. این رفتار می‌تواند منجر به کمبود مواد مغذی اساسی در رژیم غذایی آن‌ها شود، که در طول زمان بر رشد جسمی و روانی کودک تأثیر می‌گذارد.

تأثیرات این اختلال می‌تواند عمیق باشد، چراکه علاوه بر اثرات جسمی، مشکلات اجتماعی و عاطفی نیز برای کودک به وجود می‌آورد. مثلاً، هنگام دعوت به مهمانی‌ها یا دورهمی‌های خانوادگی، کودک ممکن است احساس تنهایی یا نگرانی کند، زیرا نمی‌تواند از غذاهای موجود لذت ببرد.

برای درمان اختلال تغذیه انتخابی، معمولاً نیاز به رویکردهای چندجانبه‌ای وجود دارد که شامل مشاوره روانشناختی، حمایت والدین و تشویق به تجربه غذاهای جدید می‌شود. همچنین، کار با متخصصین تغذیه می‌تواند به ایجاد تنوع در رژیم غذایی کودک و تضمین تأمین مواد مغذی لازم کمک کند. به مرور زمان و با حمایت مناسب، بسیاری از کودکان می‌توانند به تدریج تنوع غذایی خود را افزایش دهند و به سلامتی بهتری دست یابند.

مطالعه بیشتر: اختلال ریاضی در کودکان

اختلال اضطراب خوردن (Feeding Disorder)

اختلال اضطراب خوردن (Feeding Disorder) نوعی اختلال است که بر فرآیند تغذیه کودکان تأثیر می‌گذارد و می‌تواند ناشی از عوامل فیزیکی یا روانی باشد. این اختلال ممکن است به دلیل مشکلات گوارشی، مانند ریفلاکس یا حساسیت به برخی غذاها، یا مشکلات روانی، مانند اضطراب و استرس، به وجود آید. کودکانی که از این اختلال رنج می‌برند، ممکن است به طور مکرر از مصرف غذا اجتناب کنند یا در حین خوردن دچار ترس و نگرانی شوند.

این اختلال نه تنها به چالش‌های فوری در تغذیه منجر می‌شود، بلکه می‌تواند تأثیرات جدی بر رشد و نمو جسمی و روانی کودک داشته باشد. در برخی موارد، این مشکلات به کاهش وزن یا رشد ناکافی منجر می‌شوند که ممکن است بر روی سلامتی کلی کودک تأثیر بگذارد. همچنین، این کودکان ممکن است از لحاظ اجتماعی و عاطفی نیز دچار مشکلاتی شوند، زیرا عدم توانایی در غذا خوردن ممکن است موجب انزوای آن‌ها در موقعیت‌های اجتماعی مانند مهمانی‌ها یا دورهمی‌های خانوادگی شود.

درمان اختلال اضطراب خوردن معمولاً نیازمند رویکردی جامع است که می‌تواند شامل مشاوره روانشناختی، درمان‌های رفتاری و همکاری با متخصصان تغذیه باشد. هدف از درمان این است که کودک به تدریج با غذاهای مختلف آشنا شود و مهارت‌های لازم برای تغذیه مناسب را یاد بگیرد. به این ترتیب، می‌توان به بهبود سلامتی و کیفیت زندگی کودک کمک کرد و او را در مسیر رشد سالم قرار داد.

اختلال سندرم خوردن شبانه در کودکان (Night Eating Syndrome)

اختلال سندرم خوردن شبانه، که به عنوان “شب‌خوری” نیز شناخته می‌شود، نوعی اختلال تغذیه‌ای است که در آن کودکان عادت دارند در ساعات شب و به ویژه در میانه‌های شب به‌طور مکرر غذا بخورند. این اختلال می‌تواند با مشکلات خواب و اضطراب در ارتباط باشد و معمولاً باعث بروز چالش‌های جدی در سلامتی و کیفیت زندگی کودک می‌شود.

کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در نیمه‌های شب بیدار شوند و به خوردن غذاهای مختلف بپردازند، که این رفتار می‌تواند شامل مصرف مقادیر قابل توجهی از غذا باشد. این خوردن شبانه معمولاً به عنوان یک راه برای تسکین اضطراب یا استرس‌های روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از این کودکان ممکن است از بی‌خوابی رنج ببرند و پس از خوردن، احساس نشاط و آرامش کاذب کنند، که به نوبه خود می‌تواند بر چرخه خواب آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.

عوامل مختلفی ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند، از جمله عوامل ژنتیکی، اختلالات هورمونی، و اضطراب‌های روانی. به همین دلیل، درمان اختلال سندرم خوردن شبانه معمولاً نیازمند رویکردی جامع است که شامل مشاوره روانشناختی، تغییرات در عادات غذایی و مدیریت استرس باشد. در برخی موارد، ممکن است از داروها یا تکنیک‌های رفتاری برای کمک به بهبود وضعیت خواب و کاهش رفتارهای تغذیه‌ای نامناسب استفاده شود.

در کل، هدف درمان این اختلال کمک به کودکان برای مدیریت بهتر عادات غذایی و بهبود کیفیت خواب آن‌ها است تا از بروز عوارض جدی‌تر در آینده جلوگیری شود.

اختلال بی‌اشتهایی و پُراشتهایی در کودکان

اختلالات خوردن، از جمله بی‌اشتهایی (Anorexia Nervosa) و پُراشتهایی (Bulimia Nervosa)، به عنوان مسائل جدی جسمی و روانی شناخته می‌شوند که معمولاً در بزرگسالان مشاهده می‌شوند، اما هیچ‌گاه نباید نقش خطرناک آن‌ها در کودکان و نوجوانان نادیده گرفته شود. این اختلالات نه‌تنها بر رفتار غذایی افراد تأثیر می‌گذارند بلکه به طور عمیقی بر سلامت روانی و جسمی آن‌ها نیز اثر می‌گذارند.

در بی‌اشتهایی، فرد به شدت از خوردن غذا خودداری می‌کند و ممکن است ترس از افزایش وزن یا عدم رضایت از بدن خود را تجربه کند. این رفتار می‌تواند به کاهش شدید وزن و مشکلات جسمانی متعدد منجر شود. در عوض، پُراشتهایی شامل دوره‌های پرخوری ناگهانی است که با روش‌های غیرطبیعی مانند استفراغ یا مصرف ملین‌ها برای کنترل وزن همراه می‌شود.

در کودکان و نوجوانان، این اختلالات ممکن است به گونه‌ای متفاوت از بزرگ‌ترها بروز کنند. کودکان ممکن است نشانه‌های بی‌اشتهایی را به شکل رفتارهای تغذیه‌ای بسیار محدود، بروز نگرانی‌های غیرعادی در مورد غذا یا وزن و حتی نشان دادن عدم علاقه به غذا نشان دهند. از سوی دیگر، در پُراشتهایی، کودکان ممکن است نوسانات وزنی شدید یا نگرانی‌های مداوم درباره ظاهر جسمانی خود را نشان دهند.

تشخیص و درمان این اختلالات در کودکان و نوجوانان باید با دقت و حساسیت انجام شود، زیرا آثار منفی آن‌ها بر رشد و توسعه‌ی جسمی و روانی فرد می‌تواند طولانی‌مدت و عمیق باشد. شناسایی علائم اولیه و ارائه حمایت‌های روانی و درمانی مناسب می‌تواند به جلوگیری از بروز عوارض جدی کمک کند و به کودکان و نوجوانان در دستیابی به رفتارهای غذایی سالم و رابطه مثبت با بدنشان یاری رساند.

مطالعه بیشتر: اختلال شخصیت در کودکان

اختلال بی‌اشتهایی در کودکان (انوراکسیا)

بی‌اشتهایی در کودکان یک اختلال جدی است که می‌تواند به شکل کاهش مداوم مصرف غذا و کمبود انرژی در طول روز خود را نشان دهد. این وضعیت ممکن است با نشانه‌های دیگری نیز همراه باشد، از جمله ضعف عضلانی، تغییرات رفتاری و نوسانات وزن که در نهایت به عدم رشد و توسعه مناسب کودک منجر می‌شود. کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی ممکن است به شکل نگران‌کننده‌ای به غذا نگاه کنند و حتی اگر در وضعیت کم وزنی قرار داشته باشند، خود را چاق احساس کنند، که این خود به نگرانی‌ها و استرس‌های بیشتری دامن می‌زند.

دلایل بروز این اختلال می‌توانند بسیار متنوع باشند. فشارهای اجتماعی، مانند انتظارات غیرواقعی از بدن و ظاهر، تأثیرات منفی رسانه‌ها که به طور مداوم ایده‌های غیر منطقی درباره زیبایی و وزن را ترویج می‌کنند، و عدم اطمینان از جایگاه خود در خانواده، همگی می‌توانند کودک را به سمت این اختلال سوق دهند. این شرایط ممکن است باعث ایجاد احساس عدم کنترل و بی‌ارزشی در کودک شود که در نهایت منجر به اختلال در عادات غذایی و نگرش منفی به بدن می‌گردد.

در نتیجه، بی‌اشتهایی در کودکان نه تنها یک مشکل تغذیه‌ای بلکه یک مسئله روانی نیز محسوب می‌شود که نیاز به توجه و درمان مناسب دارد. تشخیص به‌موقع و حمایت‌های روانی و تغذیه‌ای می‌تواند به بهبود وضعیت این کودکان و بازگشت آن‌ها به عادات غذایی سالم کمک کند.

علائم اختلال بی‌اشتهایی در کودکان

بی‌اشتهایی در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد و به شکل‌های مختلفی در هر کودک نمایان شود. این اختلال نه تنها بر عادات غذایی کودک تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به جنبه‌های دیگر سلامت جسمی و روانی او نیز آسیب برساند. در ادامه، برخی از علائم بارز بی‌اشتهایی در کودکان را بررسی می‌کنیم:

1. کاهش میل به غذا: یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها، کاهش تمایل به خوردن است. کودک ممکن است نسبت به وعده‌های غذایی بی‌علاقه باشد یا به‌سختی ترغیب به خوردن شود.
2. کاهش وزن غیرطبیعی: کودکانی که دچار بی‌اشتهایی هستند، ممکن است به‌طور قابل توجهی وزن خود را از دست دهند. این کاهش وزن می‌تواند به‌سرعت و به‌طرز نگران‌کننده‌ای اتفاق بیفتد.
3. عدم رضایت از غذا: کودکان ممکن است نسبت به انواع غذاهایی که می‌خورند احساس نارضایتی کنند و از خوردن غذاهایی که معمولاً دوست دارند، خودداری کنند.
4. تغییرات رفتاری: این اختلال ممکن است منجر به تغییرات در رفتار کودک شود. کودک ممکن است از خود عصبانی، ناامید و یا غمگین باشد و حتی الگوهای خواب او تحت تأثیر قرار بگیرد.
5. احساس ضعف عمومی: کودکان ممکن است احساس خستگی و نداشتن انرژی کنند و نتوانند فعالیت‌های روزمره خود را به‌خوبی انجام دهند.
6. تغییرات در پوست و مو: در برخی موارد، پوست کودک ممکن است خشک و زبر شود و رشد موها نیز کاهش یابد.
7. مشکلات گوارشی: کودکانی که بی‌اشتهایی دارند ممکن است با مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال یا یبوست مواجه شوند که می‌تواند به دلیل عادات غذایی نادرست باشد.
8. علائم جسمی: علائم جسمی از جمله درد شکم، تهوع و استفراغ نیز ممکن است در کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی مشاهده شود.
9. رشد نامناسب: در موارد شدید، بی‌اشتهایی می‌تواند باعث اختلال در رشد جسمانی کودک شود، که به‌مرور زمان منجر به کوتاهی قد یا سایر مشکلات فیزیکی می‌گردد.

باید توجه داشت که بی‌اشتهایی می‌تواند به دلایل متعددی مانند عفونت‌ها، استرس، اضطراب و اختلالات روانی ایجاد شود. اگر شما نگران بی‌اشتهایی در کودک خود هستید یا علائم آن به‌تدریج تشدید می‌شود، مراجعه به پزشک متخصص می‌تواند راه‌حلی مناسب برای شناسایی علت و انتخاب روش‌های درمانی مؤثر باشد.

پُراشتهایی عصبی در کودکان (بولیمیا)

بی‌اشتهایی در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد و به شکل‌های مختلفی در هر کودک نمایان شود. این اختلال نه تنها بر عادات غذایی کودک تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به جنبه‌های دیگر سلامت جسمی و روانی او نیز آسیب برساند. در ادامه، برخی از علائم بارز بی‌اشتهایی در کودکان را بررسی می‌کنیم:

1. کاهش میل به غذا: یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها، کاهش تمایل به خوردن است. کودک ممکن است نسبت به وعده‌های غذایی بی‌علاقه باشد یا به‌سختی ترغیب به خوردن شود.
2. کاهش وزن غیرطبیعی: کودکانی که دچار بی‌اشتهایی هستند، ممکن است به‌طور قابل توجهی وزن خود را از دست دهند. این کاهش وزن می‌تواند به‌سرعت و به‌طرز نگران‌کننده‌ای اتفاق بیفتد.
3. عدم رضایت از غذا: کودکان ممکن است نسبت به انواع غذاهایی که می‌خورند احساس نارضایتی کنند و از خوردن غذاهایی که معمولاً دوست دارند، خودداری کنند.
4. تغییرات رفتاری: این اختلال ممکن است منجر به تغییرات در رفتار کودک شود. کودک ممکن است از خود عصبانی، ناامید و یا غمگین باشد و حتی الگوهای خواب او تحت تأثیر قرار بگیرد.
5. احساس ضعف عمومی: کودکان ممکن است احساس خستگی و نداشتن انرژی کنند و نتوانند فعالیت‌های روزمره خود را به‌خوبی انجام دهند.
6. تغییرات در پوست و مو: در برخی موارد، پوست کودک ممکن است خشک و زبر شود و رشد موها نیز کاهش یابد.
7. مشکلات گوارشی: کودکانی که بی‌اشتهایی دارند ممکن است با مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال یا یبوست مواجه شوند که می‌تواند به دلیل عادات غذایی نادرست باشد.
8. علائم جسمی: علائم جسمی از جمله درد شکم، تهوع و استفراغ نیز ممکن است در کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی مشاهده شود.
9. رشد نامناسب: در موارد شدید، بی‌اشتهایی می‌تواند باعث اختلال در رشد جسمانی کودک شود، که به‌مرور زمان منجر به کوتاهی قد یا سایر مشکلات فیزیکی می‌گردد.

باید توجه داشت که بی‌اشتهایی می‌تواند به دلایل متعددی مانند عفونت‌ها، استرس، اضطراب و اختلالات روانی ایجاد شود. اگر شما نگران بی‌اشتهایی در کودک خود هستید یا علائم آن به‌تدریج تشدید می‌شود، مراجعه به پزشک متخصص می‌تواند راه‌حلی مناسب برای شناسایی علت و انتخاب روش‌های درمانی مؤثر باشد.

مطالعه بیشتر: اختلال یادگیری کودکان

علائم پُراشتهایی عصبی در کودکان

پراشتهایی عصبی در کودکان، نوعی اختلال تغذیه‌ای است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر سلامت جسمی و روانی کودک تأثیر بگذارد. این اختلال به‌ویژه در محیط‌های پرتنش، مانند خانه یا مدرسه، بیشتر بروز پیدا می‌کند. علائم این اختلال می‌تواند از شدت خفیف تا شدید متغیر باشد و بر زندگی روزمره کودک اثر بگذارد. در ادامه به توضیح برخی از علائم پراشتهایی عصبی در کودکان می‌پردازیم:

1. افزایش غیرمعمول اشتها: یکی از بارزترین نشانه‌ها، افزایش شدید تمایل به غذا خوردن است. کودک ممکن است به‌طور مداوم در حال خوردن باشد و تمایلی به متوقف کردن غذا نداشته باشد.
2. اضافه وزن و چاقی: به‌دلیل مصرف زیاد غذا، کودک ممکن است به‌سرعت وزن اضافه کند که این موضوع می‌تواند به عوارض جسمی و روانی بعدی منجر شود.
3. انتخاب‌های غذایی محدود: کودک ممکن است فقط به برخی از غذاها تمایل نشان دهد و از خوردن میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای سالم اجتناب کند.
4. استفراغ پس از غذا: در موارد شدید، کودک ممکن است بعد از خوردن غذا دچار حالت تهوع و استفراغ شود، که این رفتار می‌تواند به دلیل تلاش برای کنترل وزن یا احساس گناه باشد.
5. استرس و اضطراب: این کودکان معمولاً در شرایطی که نمی‌توانند به‌راحتی غذا بخورند، احساس استرس و اضطراب می‌کنند، که می‌تواند به چرخه معیوب غذا خوردن و احساسات منفی دامن بزند.
6. افزایش تنش و عصبانیت: کودک ممکن است به‌دلیل احساس ناکامی در کنترل اشتهای خود، دچار عصبانیت و تنش شود، که می‌تواند به تنش‌های خانوادگی یا اجتماعی نیز منجر شود.
7. مشکلات در تمرکز: افزایش تمرکز بر روی غذا و خوراکی‌ها می‌تواند موجب کاهش توجه کودک به فعالیت‌های تحصیلی و سایر مسئولیت‌های روزمره‌اش شود.
8. اختلال در خواب: افزایش مصرف غذا و اشتهای غیرطبیعی ممکن است به مشکلات خواب و بی‌خوابی منجر شود، زیرا کودک ممکن است به‌دلیل احساس ناراحتی از غذای مصرفی یا فشارهای روحی دچار مشکلات خواب شود.
9. تأثیرات جسمانی: در درازمدت، افزایش مصرف غذا و وزن می‌تواند منجر به بروز مشکلات جسمی دیگر مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، و مشکلات گوارشی شود.

اگر کودک شما این علائم را تجربه می‌کند، ضروری است به متخصصین پزشکی یا روان‌شناسی مراجعه کنید تا راهکارهای درمانی مناسبی برای مدیریت این اختلال ارائه دهند و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کنند. این نوع مداخلات می‌توانند شامل مشاوره، برنامه‌ریزی تغذیه‌ای، و آموزش‌های لازم برای مدیریت استرس و اضطراب باشند.

روش های کمک به کودکان برای پراشتهایی عصبی

برای کمک به کودکان در مدیریت احساسات و رفتارهای غذایی، می‌توان از روش‌ها و رویکردهای متنوعی استفاده کرد. در ادامه، چند استراتژی متنوع و جذاب را بررسی می‌کنیم:

گفت‌وگو و همدلی: برای ایجاد فضایی امن و راحت، با کودکان در مورد احساساتشان صحبت کنید. به آن‌ها بیاموزید که بیان احساسات، نشانه‌ای از قدرت است. با استفاده از بازی‌ها یا داستان‌ها می‌توانید احساسات را به‌صورت ملموس‌تری برایشان توضیح دهید.

یافتن راه‌حل‌های خلاقانه: کمک کنید تا کودکان به شیوه‌های سازنده برای مواجهه با چالش‌های عاطفی فکر کنند. برای مثال، می‌توانید با آن‌ها تکنیک‌های ساده مثل نوشتن احساسات در یک دفتر یا ایجاد یک “جعبه احساسات” که در آن بتوانند یادداشت‌هایشان را بگذارند، تمرین کنید.

آموزش تغذیه سالم: یک راه سرگرم‌کننده برای یادگیری تغذیه سالم، همراهی با کودکان در خرید و تهیه غذا است. از آن‌ها بخواهید تا در انتخاب مواد غذایی سالم کمک کنند و باهم دستورپخت غذاهای خوشمزه و مغذی را امتحان کنید. همچنین، می‌توانید با معرفی سرگرمی‌هایی مثل باغبانی، به آن‌ها نشان دهید که غذا چگونه تولید می‌شود.

تشویق فعالیت‌های جسمانی: بازی‌ها و ورزش‌ها نه‌تنها به کاهش استرس کمک می‌کنند، بلکه مهارت‌های اجتماعی و اعتماد به نفس را نیز تقویت می‌کنند. می‌توانید ورزش‌های گروهی یا فعالیت‌های خارج از خانه مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری را با هم امتحان کنید.

حمایت از یکدیگر: ایجاد یک محیط حمایتی در خانواده بسیار مهم است. می‌توانید از وقت‌های خانوادگی مانند شب‌های فیلم یا بازی‌های گروهی استفاده کنید تا حس تعلق و نزدیکی را در کودکان تقویت کنید. این احساس نزدیکی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در مواقع استرس، به راحتی احساساتشان را با دیگران در میان بگذارند.

آموزش مهارت‌های مدیریت استرس: می‌توانید تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن، یا تمرینات تنفسی ساده را با کودکان تمرین کنید. این روش‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا در مواجهه با فشارهای روزمره، از ابزارهای مفیدی برای آرامش ذهنی استفاده کنند.

مشاوره تخصصی: اگر احساس کردید که وضعیت کودک به‌طور قابل توجهی بر زندگی روزمره‌اش تأثیر گذاشته، مشاوره با یک روانشناس یا متخصص تغذیه می‌تواند بهترین راهکار باشد. آن‌ها می‌توانند برنامه‌های شخصی‌سازی‌شده‌ای را برای کودک طراحی کنند که به او کمک کند تا بر چالش‌های خود غلبه کند.

با استفاده از این روش‌ها و رویکردها، می‌توانید به کودکان کمک کنید تا احساساتشان را بهتر درک کنند و مهارت‌های مفیدی برای مدیریت استرس و رفتارهای غذایی سالم یاد بگیرند.

تشخیص اختلال خوردن در کودکان

تشخیص اختلالات خوردن در کودکان نیاز به رویکردی جامع و دقیق دارد. در ادامه، مراحل مختلف این فرآیند به صورت متنوع‌تر و تفصیلی‌تر توضیح داده می‌شود:

1. جمع‌آوری اطلاعات اولیه: در اولین قدم، نیاز است تا تمامی اطلاعات مرتبط با رفتارهای غذایی کودک به‌دقت جمع‌آوری شود. این اطلاعات شامل تاریخچه تغذیه، عادات غذایی، تغییرات در وزن و قد، و هر نوع مشکلات پزشکی یا دارویی است که کودک ممکن است در حال حاضر یا در گذشته داشته باشد. همچنین، ثبت اطلاعات مربوط به ساعت‌های غذا، نوع غذاها و محیط‌های مصرف غذا نیز اهمیت دارد.
2. بررسی نشانه‌ها و رفتارها: توجه به رفتارهای خاص در هنگام غذا خوردن می‌تواند نشانه‌های مهمی را در بر داشته باشد. کودکانی که از اختلالات خوردن رنج می‌برند ممکن است تغییراتی در الگوی غذا خوردن، کاهش وزن ناگهانی، ترس از غذاهای خاص یا بروز مشکلات عاطفی نظیر اضطراب و افسردگی نشان دهند. ثبت و تحلیل این رفتارها می‌تواند به تشخیص بهتر کمک کند.
3. معاینات فیزیکی: پزشک برای بررسی وضعیت جسمانی کودک، معاینات فیزیکی و آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش خون را انجام می‌دهد. این آزمایش‌ها می‌توانند به شناسایی مشکلات تغذیه‌ای، کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی، و دیگر عوارض فیزیکی ناشی از اختلالات خوردن کمک کنند.
4. مصاحبه با خانواده: خانواده می‌تواند اطلاعات کلیدی در مورد تاریخچه رفتارهای غذایی کودک و هر نوع تغییرات در رفتار او ارائه دهد. ارتباط با والدین و دیگر اعضای خانواده می‌تواند به تشخیص دقیق‌تری کمک کند، زیرا آن‌ها معمولاً در موقعیت بهتری برای مشاهده تغییرات رفتاری و عاطفی کودک هستند.
5. استفاده از ابزارهای ارزیابی: ممکن است پزشک یا متخصص روان‌شناس از پرسشنامه‌ها یا مقیاس‌های استاندارد برای ارزیابی اختلالات خوردن استفاده کند. این ابزارها می‌توانند به شناسایی دقیق‌تر نوع و شدت اختلال کمک کنند.
6. تشخیص نهایی: پس از جمع‌آوری تمامی اطلاعات و انجام ارزیابی‌های لازم، متخصص تغذیه، روان‌شناس یا پزشک باید تشخیص نهایی را انجام دهد. این مرحله شامل تجزیه و تحلیل تمامی اطلاعات و ارائه یک برنامه درمانی مناسب می‌شود که می‌تواند شامل مشاوره، برنامه‌های تغذیه‌ای، و پیگیری‌های روانی باشد.
7. پیگیری و ارزیابی مجدد: پس از تشخیص و شروع درمان، مهم است که کودک به‌طور منظم تحت نظر باشد. این شامل ارزیابی مجدد وضعیت جسمانی، روانی و پیشرفت در برنامه درمانی است تا در صورت نیاز تغییرات لازم اعمال شود.

با اتخاذ این مراحل و توجه به جزئیات مختلف، می‌توان به شناسایی و درمان اختلالات خوردن در کودکان به‌طور مؤثری کمک کرد.

مطالعه بیشتر: استعدادیابی کودکان

علت به وجود آمدن اختلال خوردن در کودکان

اختلالات خوردن در کودکان می‌تواند ناشی از مجموعه‌ای پیچیده از عوامل باشد که در زیر به تفصیل توضیح داده شده است:

1. عوامل عاطفی و روانی: اختلالات عاطفی، مانند افسردگی، اضطراب یا استرس، می‌توانند تأثیر عمیقی بر رفتارهای غذایی کودک داشته باشند. کودکان ممکن است برای فرار از احساسات منفی خود، به غذا روی آورند یا بالعکس، به دلیل عدم کنترل بر روی احساساتشان، از خوردن خودداری کنند. به عنوان مثال، برخی کودکان ممکن است احساس کنند که تنها با کم‌خوردن می‌توانند کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به غذا به عنوان یک منبع تسلی و آرامش روی آورند.
2. تغییرات در محیط خانوادگی و اجتماعی: تغییرات در ساختار خانواده، مانند جدایی والدین یا اسباب‌کشی، می‌تواند منجر به ناامنی و بی‌ثباتی عاطفی در کودکان شود. این شرایط می‌تواند باعث شود که کودکان به‌صورت ناخودآگاه از طریق تغییر در عادات غذایی خود به این احساسات پاسخ دهند. همچنین، فشارهای اجتماعی از جمله انتظارات خانواده و دوستان نیز می‌تواند بر رفتارهای غذایی کودکان تأثیر بگذارد.
3. مشکلات جسمی: مشکلات فیزیکی و پزشکی، نظیر درد مزمن، آلرژی‌های غذایی یا اختلالات گوارشی، می‌توانند باعث کاهش اشتها یا بی‌میلی به غذا شوند. به‌عنوان مثال، کودکی که از درد معده رنج می‌برد، ممکن است از خوردن غذاهای خاصی خودداری کند و این می‌تواند به مرور زمان منجر به اختلال در عادات غذایی او شود.
4. محیط و عادات غذایی خانوادگی: محیط خانوادگی و الگوهای غذایی که در خانه برقرار است، تأثیر مستقیم بر رفتار غذایی کودکان دارند. فشار برای مصرف بیشتر غذا، یا بالعکس، انتظارات غیرواقعی درباره مقدار و نوع غذایی که باید مصرف شود، می‌تواند به اختلالات خوردن منجر شود. به‌علاوه، اگر والدین خود به الگوهای غذایی نادرست مانند رژیم‌های سخت‌گیرانه یا تغذیه نامتعادل پایبند باشند، این رفتارها ممکن است به کودکان منتقل شود.
5. نقش رسانه‌ها و جامعه: تأثیر رسانه‌ها و جامعه بر نگرش کودکان نسبت به بدن و تصویر خود نیز غیرقابل‌انکار است. تبلیغات و تصاویری که زیبایی را به شکل‌های خاصی محدود می‌کنند، می‌توانند فشارهایی را برای رسیدن به استانداردهای غیرواقعی زیبایی ایجاد کنند. این فشارها می‌توانند به اختلالات خوردن منجر شوند، به‌ویژه در کودکانی که به‌طور طبیعی حساس‌تر به انتقادات و فشارهای اجتماعی هستند.
   تجربیات آسیب‌زا: تجربیات آسیب‌زا یا صدمات عاطفی، مانند سوءاستفاده یا بی‌توجهی، می‌تواند به اختلالات خوردن کمک کند. کودکانی که چنین تجربیات منفی را پشت سر گذاشته‌اند، ممکن است از طریق تغییر در عادات غذایی خود، به این احساسات واکنش نشان دهند و احساس کنترل را از دست بدهند.

در نهایت، برای درمان مؤثر اختلالات خوردن در کودکان، ضروری است که این عوامل به‌طور جامع بررسی شوند و از رویکردهای چندوجهی استفاده گردد. این رویکردها می‌تواند شامل مشاوره روان‌شناختی، برنامه‌های تغذیه‌ای و حمایت خانواده باشد.

نقش والدین در مواجهه با مشکل اختلال خوردن

نظارت دقیق بر وزن و رشد فرزندتان می‌تواند کلید شناسایی مشکلات مرتبط با اختلالات خوردن باشد. اگر فرزند شما کاهش وزن ناگهانی یا عدم رشد مناسب را تجربه کند، این موارد می‌تواند زنگ خطری برای شما باشد. همچنین، تغییرات رفتاری نظیر کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی، افسردگی، و اجتناب از غذاهای خاص نیز می‌تواند نشانه‌های نگران‌کننده‌ای از اختلال در خوردن باشد.

باید به این نکته توجه داشت که اختلالات خوردن ممکن است به مشکلات جسمی مختلفی نیز منجر شود. به عنوان مثال، یبوست مزمن، مشکلات در بلع یا جویدن (دیسفاژی)، و درد معده از جمله علائمی هستند که می‌توانند به اختلالات تغذیه‌ای مربوط شوند. بنابراین، شناسایی این علائم و پیگیری آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در این راستا، مشاوره با یک متخصص بهداشت روان یا مشاور تغذیه می‌تواند تأثیر به‌سزایی داشته باشد. این متخصصان می‌توانند با استفاده از ارزیابی‌های دقیق و ابزارهای مناسب، وضعیت فرزند شما را تحلیل کرده و راهکارهای مؤثری برای مدیریت این وضعیت ارائه دهند.

علاوه بر این، حمایت عاطفی و روانی شما از فرزندتان در این شرایط بسیار حیاتی است. ایجاد یک فضای امن و بدون قضاوت به فرزند شما این احساس را می‌دهد که می‌تواند احساسات و نگرانی‌های خود را به راحتی بیان کند. به او اطمینان دهید که در هر شرایطی کنارش خواهید بود و آماده‌اید تا به او در هر مرحله‌ای از این چالش کمک کنید. این نوع از حمایت می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا احساس ارزشمندی و امنیت بیشتری داشته باشد و در مواجهه با مشکلات مربوط به خوردن، اعتماد به نفس بیشتری کسب کند.

عوامل خطر اختلالات خوردن در کودکان چیست؟

اختلالات خوردن در کودکان تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل خطر قرار دارند که می‌توانند به شکل‌گیری و تشدید این اختلالات کمک کنند. این عوامل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

1. فشارهای اجتماعی و فرهنگی: جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم می‌تواند تأثیر زیادی بر تصورات کودکان از بدن خود داشته باشد. به ویژه، فرهنگ‌هایی که لاغری را به عنوان یک استاندارد زیبایی معرفی می‌کنند، می‌توانند به ایجاد احساس نارضایتی از بدن در کودکان منجر شوند. رسانه‌ها و تبلیغات، از جمله فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی، می‌توانند نقش مهمی در شکل‌دهی این تصورات ایفا کنند.
2. سوابق خانوادگی و عوامل ژنتیکی: وجود اختلالات خوردن در اعضای خانواده می‌تواند خطر ابتلا به این اختلالات را در کودکان افزایش دهد. عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند در شکل‌گیری استعدادهای فردی برای اختلالات خوردن نقش داشته باشند، به‌ویژه اگر در خانواده سابقه‌ای از مشکلات روانی یا تغذیه‌ای وجود داشته باشد.
3. تصویر بدنی منفی: کودکان ممکن است تحت تأثیر انتظارات غیرواقعی از ظاهر خود قرار بگیرند، که می‌تواند به شکل‌گیری تصویری منفی از بدنشان منجر شود. این احساس نارضایتی می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش خطر ابتلا به اختلالات خوردن شود.
4. مشکلات روانی: اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی، و استرس می‌توانند به طور قابل توجهی بر رفتارهای غذایی کودکان تأثیر بگذارند. برخی کودکان ممکن است به غذا به عنوان یک راه برای کنترل احساسات منفی خود روی آورند، که می‌تواند منجر به الگوهای نادرست تغذیه‌ای شود.
5. تغذیه نامناسب: عادات غذایی نادرست و رژیم‌های غذایی غیرمتعادل می‌توانند زمینه‌ساز اختلالات خوردن شوند. کودکان ممکن است تحت تأثیر اطلاعات نادرست یا الگوهای غذایی نادرست در محیط خانواده یا دوستان خود، به خوردن غذاهای نامناسب تمایل پیدا کنند.

لازم به ذکر است که این عوامل به تنهایی نمی‌توانند باعث اختلالات خوردن شوند، بلکه ترکیب چندین عامل می‌تواند در ایجاد این اختلالات نقش داشته باشد. بنابراین، درک جامع از این عوامل و تأثیر آن‌ها می‌تواند به والدین و متخصصان کمک کند تا به پیشگیری و مدیریت بهتر اختلالات خوردن در کودکان بپردازند.

مطالعه بیشتر: افزایش اعتماد به نفس در کودکان

روش های جلوگیری از اختلال خوردن در کودکان چیست؟

اختلالات خوردن در کودکان می‌توانند نتیجه‌ی ترکیبی از عوامل فیزیولوژیکی، روان‌شناختی، اجتماعی و محیطی باشند. به منظور جلوگیری از بروز این اختلالات و حمایت از سلامت تغذیه‌ای کودکان، راهکارهای زیر می‌توانند مفید واقع شوند:

1. تنوع در رژیم غذایی

والدین باید به این نکته توجه کنند که کودکان باید به طیف وسیعی از غذاها دسترسی داشته باشند. فراهم کردن مواد غذایی متنوع و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند به بهبود عادات غذایی آنها کمک کند. این کار نه تنها به سلامت جسمی کودکان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند موجب افزایش علاقه‌ی آنها به غذاهای مختلف شود.

2. ایجاد فضای مثبت در زمان غذا

محیط غذاخوری باید به گونه‌ای باشد که کودکان احساس راحتی و آرامش کنند. برگزاری وعده‌های غذایی به دور از تنش و استرس، می‌تواند به کودک کمک کند تا به غذا خوردن به عنوان یک فعالیت لذت‌بخش و اجتماعی نگاه کند. این فضای مثبت می‌تواند با صحبت کردن، خنده و به اشتراک‌گذاری تجربیات بین اعضای خانواده تقویت شود.

3. مشارکت در تهیه غذا

تشویق کودکان به شرکت در تهیه غذا، نه تنها به آنها این امکان را می‌دهد که با انواع مواد غذایی آشنا شوند، بلکه احساس مالکیت بیشتری نسبت به غذاهایی که می‌خورند پیدا می‌کنند. می‌توانید از آنها بخواهید که در خرید، آماده‌سازی یا حتی تزئین غذا کمک کنند. این مشارکت می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب مرتبط با خوردن کمک کند.

4. پرهیز از فشار و سختگیری

والدین باید از ایجاد فشارهای غیرضروری در هنگام غذا خوردن خودداری کنند. به جای وضع قوانین سختگیرانه، به کودکان یاد دهید که به طور طبیعی و بر اساس احساس گرسنگی و سیری غذا بخورند. این کار به آنها کمک می‌کند که به سیگنال‌های بدن خود گوش دهند و رابطه‌ی بهتری با غذا برقرار کنند.

5. حمایت روانی و مشاوره

در صورت مشاهده‌ی علائم اختلالات خوردن یا رفتارهای غیرطبیعی در ارتباط با غذا، مشاوره با متخصصان می‌تواند بسیار مؤثر باشد. یک مشاور یا روانشناس می‌تواند به شناسایی و درمان مشکلات روان‌شناختی مرتبط با اختلال خوردن کمک کند و راهکارهای موثری را برای والدین و کودکان ارائه دهد.

6. الگوی تغذیه‌ای مناسب

والدین نقش حیاتی در شکل‌گیری عادات غذایی کودکان دارند. آنها باید خود نیز به تغذیه سالم پایبند باشند و از الگوهای غذایی مثبت پیروی کنند. این کار می‌تواند شامل انتخاب مواد غذایی سالم، پرهیز از پرخوری و ایجاد عادات سالم مانند ورزش منظم باشد. رفتار والدین به طور مستقیم بر روی نگرش کودکان نسبت به غذا و تغذیه تأثیر می‌گذارد.

7. آموزش در مورد سلامت تغذیه

آموزش کودکان در مورد مواد غذایی و ارزش‌های تغذیه‌ای آنها می‌تواند به ایجاد درک بهتر از انتخاب‌های غذایی کمک کند. والدین می‌توانند از کتاب‌های داستان، فعالیت‌های آموزشی یا حتی بازی‌ها برای آشنا کردن کودکان با اصول تغذیه سالم استفاده کنند. این رویکردها می‌توانند به کاهش احتمال بروز اختلالات خوردن در کودکان کمک کنند و به آنها در ایجاد عادات غذایی سالم و متعادل یاری رسانند

سخن آخر