بی اشتهایی عصبی در کودکان چه دلیلی دارد؟

بی اشتهایی عصبی در کودکان

بی‌اشتهایی عصبی در کودکان  یک اختلال پیچیده‌ی روان‌شناختی است که فراتر از محدودیت در غذا خوردن عمل می‌کند و به عمق ذهن و احساسات کودک نفوذ می‌کند. این وضعیت اغلب با نگرانی شدید درباره وزن و شکل بدن آغاز می‌شود، اما ریشه‌های آن می‌تواند به عوامل روانی، خانوادگی و اجتماعی بازگردد. کودکان مبتلا ممکن است خود را در یک چرخه‌ی مداوم از خودانتقادی و تلاش برای رسیدن به استانداردهای غیرواقعی گرفتار ببینند. این چرخه نه تنها باعث کاهش وزن غیرطبیعی و آسیب به رشد جسمانی می‌شود، بلکه می‌تواند روابط اجتماعی و اعتمادبه‌نفس آنها را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

علائم شامل تغییرات شدید در رفتارهای تغذیه‌ای، کاهش وزن چشمگیر، و اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی مربوط به غذا خوردن است. علت‌های این اختلال نیز می‌تواند شامل فشارهای اجتماعی، الگوهای خانوادگی، و حتی ناهماهنگی‌های شیمیایی در مغز باشد. درک و شناسایی این علائم در مراحل اولیه توسط والدین، معلمان و مراقبین کودک نقشی کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی‌تر این اختلال دارد.

مطالعه بیشتر: اختلال خوردن در کودکان

انواع بی اشتهایی عصبی در کودکان

بی‌اشتهایی عصبی در کودکان به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر دو نشان‌دهنده تلاش کودک برای کنترل شدید بر بدن خود است. هرچند این دو نوع از نظر رفتارهای مرتبط با غذا و بدن متفاوت‌اند، اما هر دو بر پایه اضطراب، تصور تحریف‌شده از بدن و تمایل شدید به لاغری شکل می‌گیرند.

1.بی‌اشتهایی عصبی محدودکننده در کودکان

این نوع به رفتارهایی اشاره دارد که در آن کودک به طور وسواسی میزان غذای مصرفی خود را کاهش می‌دهد. معمولاً غذاهایی که کالری بالایی دارند، مانند غذاهای پرچرب یا پرکربوهیدرات، در فهرست ممنوعه کودک قرار می‌گیرند. این محدودیت‌ها ممکن است به‌مرور زمان به کاهش انرژی، ضعف جسمانی، و کمبود مواد مغذی ضروری منجر شود.

2. بی‌اشتهایی عصبی پاکسازی در کودکان

در این نوع، کودک پس از خوردن مقادیر زیادی غذا، احساس گناه یا اضطراب شدیدی را تجربه کرده و تلاش می‌کند از طریق روش‌هایی مانند استفراغ عمدی، استفاده از ملین‌ یا داروهای پاکسازی، اثرات کالری مصرفی را از بین ببرد. این رفتارها می‌تواند به اختلالات جدی گوارشی و آسیب‌های روانی منجر شود. هر دو نوع نیازمند توجه سریع و مداخله‌ی تخصصی هستند تا از پیشرفت عوارض جسمانی و روانی جلوگیری شود.

چه کودکانی بیشتر در معرض بی اشتهایی عصبی در کودکان هستند؟

بی‌اشتهایی عصبی در گذشته اغلب به عنوان اختلالی مختص دختران نوجوان از خانواده‌های مرفه شناخته می‌شد، اما امروزه این تصور تغییر کرده است. کودکان از هر جنسیت، طبقه اجتماعی و پیشینه‌ای ممکن است در معرض این مشکل قرار گیرند. افزایش فشارهای اجتماعی، تبلیغات گسترده درباره “بدن ایده‌آل”، و افزایش دسترسی به رسانه‌های اجتماعی باعث شده‌اند که پسران نیز به طور فزاینده‌ای با این اختلال مواجه شوند.

علاوه بر این، بلوغ دیررس می‌تواند یکی از عوامل کلیدی باشد، چرا که کودکان در این شرایط ممکن است به دلیل تفاوت‌های فیزیکی خود با همسالان، دچار ناامنی و تلاش برای کنترل شدید بدن شوند. این اختلال اکنون در تمام طبقات اقتصادی و گروه‌های قومی و نژادی دیده می‌شود و نمی‌توان آن را به یک گروه خاص محدود کرد. شناخت این علائم و درک تأثیر محیط بر کودکان، برای پیشگیری و درمان به‌موقع بسیار مهم است.

مطالعه بیشتر: اختلال رفتاری کودکان

عوامل بی اشتهایی عصبی در کودکان

بی‌اشتهایی عصبی در کودکان نتیجه تعامل پیچیده‌ای از عوامل روانی، اجتماعی و زیستی است. این اختلال اغلب با یک رژیم ساده و محدودیت غذایی آغاز می‌شود، اما تحت تأثیر مجموعه‌ای از شرایط به کاهش وزن خطرناک و مداوم منجر می‌گردد. فشارهای اجتماعی که بر اهمیت ظاهری لاغر و “بدن ایده‌آل” تأکید می‌کنند، یکی از اصلی‌ترین عوامل محرک هستند. این فشارها به ویژه از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شدت می‌گیرند.

در سطح خانوادگی، الگوهای سختگیرانه تغذیه‌ای، حساسیت بیش از حد به موضوع وزن یا تاریخچه‌ای از مشکلات روانی در خانواده، زمینه‌ساز افزایش خطر هستند. ژنتیک نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کند، زیرا کودکانی که والدین آن‌ها سابقه اختلالات روانی، سو مصرف مواد یا مشکلات وزنی دارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این اختلال نشان می‌دهند.

علاوه بر این، عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز، مانند سطوح ناهماهنگ سروتونین، ممکن است منجر به رفتارهای وسواسی درباره غذا و وزن شود. همچنین، کودکان با وابستگی عاطفی بالا به والدین یا کسانی که از لحاظ اجتماعی و عاطفی نابالغ هستند، به احتمال بیشتری به این اختلال دچار می‌شوند. انزوا و دوری از دیگران، همراه با اختلالات همراه مانند اضطراب یا افسردگی، نیز این مشکل را پیچیده‌تر می‌کند.

درک این عوامل چندلایه به خانواده‌ها و متخصصان کمک می‌کند تا علائم اولیه را تشخیص دهند و مداخلات لازم را به موقع انجام دهند.

علائم بی اشتهایی عصبی در کودک

علائم بی‌اشتهایی عصبی در کودکان می‌تواند بسیار متفاوت باشد و بسته به شدت اختلال، تغییراتی در رفتار و ظاهر کودک مشاهده شود. این علائم می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز پیدا کند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

علائم رفتاری و روانی:

1. ترس از چاق شدن: کودک ممکن است از افزایش وزن خود وحشت داشته باشد حتی اگر لاغر باشد. این ترس می‌تواند تا حدی زیاد باشد که منجر به تلاش برای کاهش وزن بیشتر شود.
2. تصویر منفی از بدن: کودک ممکن است بدن خود را به شکل نادرستی ببیند و احساس کند که حتی با وجود وزن کم، همچنان چاق است.
3. ممانعت از رسیدن به وزن طبیعی: کودک ممکن است از تلاش برای حفظ وزن بدن در حد طبیعی خودداری کرده و به طور مداوم وزن خود را کاهش دهد.
4. فعالیت بدنی زیاد برای کاهش وزن: گاهی کودک ممکن است برای تسریع در کاهش وزن، ورزش‌های سخت و شدید انجام دهد.
5. انکار احساس گرسنگی: کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی اغلب احساس گرسنگی را انکار کرده و از خوردن غذا خودداری می‌کنند.
6. وسواس در غذا: وسواس شدید نسبت به انتخاب غذا، ممکن است منجر به ایجاد عادات غذایی غیرمعمول و محدود شود.
7. اختلالات رفتاری و اجتماعی: این کودکان ممکن است از لحاظ عاطفی گوشه‌گیر، بداخلاق و افسرده شوند، در نتیجه روابط اجتماعی آن‌ها آسیب می‌بیند.

مطالعه بیشتر: اختلال اضطراب در کودکان

علائم جسمی:

1. خشکی پوست: به علت کمبود تغذیه، پوست ممکن است خشک و بی‌حالت شود.
2. کم‌آبی بدن: بدن کودک ممکن است دچار کم‌آبی شود که یکی از علائم رایج این اختلال است.
3. شکم‌درد و یبوست: ناشی از رژیم غذایی محدود یا مصرف ناکافی مواد مغذی.
4. سرگیجه و بی‌حالی: این علائم معمولاً به دلیل کمبود مواد غذایی و انرژی در بدن رخ می‌دهند.
5. حساسیت به سرما: بدن کودک ممکن است به دلیل کاهش چربی بدن، به سرما حساس‌تر شود.
6. کاهش غیرطبیعی وزن: کاهش شدید وزن کودک نسبت به قد و سن او.
7. رشد ضعیف مو: به دلیل تغذیه نامناسب، ممکن است موها نازک و کم‌پشت شوند.
8. زردی پوست: زردی پوست نیز ممکن است به علت سوءتغذیه و مشکلات کبدی به وجود آید.

اهمیت تشخیص و درمان به موقع بی اشتهایی عصبی در کودکان

این علائم می‌تواند به مشکلات جسمی و روانی جدی منجر شود که در صورت عدم درمان، اثرات بلندمدتی بر سلامت کودک خواهد گذاشت. بنابراین، تشخیص و درمان زودهنگام بی‌اشتهایی عصبی بسیار حیاتی است و می‌تواند از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری کند. اگر چنین علائمی را در فرزند خود مشاهده کردید، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و درمان‌های لازم را شروع کنید.

تشخیص بی اشتهایی عصبی در کودک

تشخیص بی‌اشتهایی عصبی در کودکان معمولاً توسط والدین، معلمان یا مربیان صورت می‌گیرد، اما این اختلال اغلب توسط خود کودک پنهان می‌شود. بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری سعی می‌کنند نشانه‌ها و علائم خود را مخفی نگه دارند و تمایلی به صحبت کردن درباره مشکلات غذایی یا وزن خود ندارند. این موضوع می‌تواند روند تشخیص را پیچیده کند.

برای تشخیص دقیق و سریع، معمولاً از یک متخصص بهداشت روان، مثل روانشناس یا روانپزشک کودک کمک گرفته می‌شود. این متخصص پس از ارزیابی وضعیت کودک، با والدین و معلمان در خصوص رفتار کودک صحبت می‌کند تا اطلاعات جامع‌تری در مورد علائم و تغییرات رفتاری به دست آورد. از جمله مواردی که در ارزیابی توسط متخصص بررسی می‌شود، می‌توان به تغییرات در الگوهای خوردن، نگرانی‌های مربوط به بدن و تأثیرات روحی و روانی اشاره کرد.

در بعضی موارد، ممکن است کودک نیاز به انجام آزمایشات سلامت روانی داشته باشد تا تأثیرات احتمالی بی‌اشتهایی بر روی ذهن و عواطف او مورد ارزیابی قرار گیرد. این آزمایشات می‌توانند شامل مصاحبه‌های روان‌شناختی، تست‌های شناختی و ارزیابی‌های رفتاری باشند که در کنار مشاهدات رفتاری، تشخیص دقیق‌تر و کامل‌تری را ممکن می‌سازند. در نهایت، تشخیص زودهنگام این اختلال می‌تواند نقش مهمی در درمان موفق و جلوگیری از عوارض جدی داشته باشد.

درمان بی اشتهایی عصبی در کودکان

درمان بی‌اشتهایی عصبی در کودکان به عوامل مختلفی مانند شدت بیماری، سن کودک، وضعیت سلامت عمومی و علائم خاص بستگی دارد. از آنجا که این اختلال یک بیماری جدی و پیچیده است، درمان آن نیازمند رویکردی چندجانبه و جامع می‌باشد که شامل مراحل مختلفی می‌شود.

1. درمان فردی: یکی از بخش‌های اصلی درمان بی‌اشتهایی عصبی، درمان‌های روان‌درمانی فردی است. این درمان‌ها می‌توانند شامل مشاوره و گفتگو با روانشناس یا روانپزشک برای شناسایی و پردازش علل روانی و احساسی بیماری باشد. هدف این نوع درمان کمک به کودک در تغییر نگرش‌های منفی نسبت به بدن و غذا، و بهبود خودباوری و اعتماد به نفس است.
2. خانواده درمانی: از آنجا که خانواده‌ها نقش مهمی در روند بهبود کودک دارند، درمان خانواده‌محور بسیار موثر است. در این نوع درمان، اعضای خانواده، به ویژه والدین، به‌طور فعال در فرآیند درمان مشارکت می‌کنند. این می‌تواند شامل آموزش والدین در مورد چگونگی حمایت از کودک در مسیر درمان و همچنین حل مشکلات ارتباطی و رفتاری باشد.
3. رفتار درمانی: رفتار درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان بی‌اشتهایی عصبی است. در این رویکرد، تمرکز بر تغییر رفتارهای ناسالم و تقویت الگوهای مثبت است. برای مثال، درمانگر ممکن است به کودک کمک کند تا به تدریج به خوردن غذاهای مختلف و افزایش میزان مصرف غذا بپردازد و به بدن خود دیدگاه مثبت‌تری پیدا کند.
4. توانبخشی تغذیه‌ای: یکی از جنبه‌های کلیدی درمان بی‌اشتهایی عصبی، توانبخشی تغذیه‌ای است. متخصص تغذیه می‌تواند به کودک کمک کند تا به یک رژیم غذایی سالم و متعادل بازگردد و از وضعیت سو تغذیه خارج شود. این فرآیند معمولاً به صورت تدریجی و تحت نظر پزشک انجام می‌شود تا کودک به وزن مناسب و سلامت تغذیه‌ای برسد.

از آنجا که بی‌اشتهایی عصبی ممکن است منجر به مشکلات جدی جسمی و روانی شود، حضور تیم پزشکی شامل پزشک معالج و متخصص تغذیه برای نظارت بر وضعیت کودک ضروری است. در موارد شدید، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و درمان‌های سرپایی و بستری وجود داشته باشد تا کودک تحت مراقبت‌های ویژه قرار گیرد و روند بهبودی سریع‌تر پیش رود. به‌طور کلی، درمان بی‌اشتهایی عصبی یک فرآیند پیچیده و طولانی است که به همکاری مداوم و پیوسته تمام اعضای تیم درمان، خانواده و خود کودک نیاز دارد.

مطالعه بیشتر:  اختلال اضطراب در کودکان

عوارض و مشکلات اشتهایی عصبی در کودکان

بی‌اشتهایی عصبی در کودکان نه تنها بر رفتارهای غذایی تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به ارگان‌ها و سیستم‌های مختلف بدن آسیب‌های جدی وارد کند. این بیماری به طور عمده از طریق سوءتغذیه و کاهش وزن شدید بر بدن تأثیر می‌گذارد و ممکن است منجر به عوارضی شایع و طولانی‌مدت گردد. در اینجا به برخی از این عوارض و اثرات آن بر بخش‌های مختلف بدن اشاره می‌کنیم:

1. آسیب به قلب: سوءتغذیه و استفراغ مکرر می‌تواند بر عملکرد قلب تاثیر منفی بگذارد. در نتیجه، کودک ممکن است دچار ضربان قلب کند، تند یا نامنظم شود. فشار خون پایین نیز یکی دیگر از مشکلات شایع در کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی است که می‌تواند در مواقع بحرانی خطرناک باشد.
2. اختلالات خونی: در حدود یک‌سوم از کودکان مبتلا به بی‌اشتهایی، کم‌خونی (تعداد پایین گلبول‌های قرمز) مشاهده می‌شود. علاوه بر این، در حدود نیمی از کودکان، تعداد گلبول‌های سفید خون به طور غیرطبیعی پایین می‌آید که به نام لکوپنی شناخته می‌شود و ممکن است سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند.
3. مشکلات دستگاه گوارش: خوردن بسیار محدود و کاهش شدید وزن می‌تواند منجر به کاهش فعالیت طبیعی روده‌ها شود. در نتیجه، مشکلاتی مانند یبوست و درد شکم ممکن است بروز کند. با بازگشت به الگوی تغذیه‌ای سالم و افزایش وزن، این مشکلات معمولاً بهبود می‌یابند.
4. اختلالات کلیوی: کمبود آب بدن (دهیدراسیون) به دلیل بی‌اشتهایی می‌تواند باعث تولید ادرار غلیظ و در برخی موارد تولید بیشتر ادرار شود. این تغییرات زمانی رخ می‌دهد که عملکرد طبیعی کلیه‌ها تحت تاثیر قرار گیرد. با بازگشت به وزن طبیعی، عملکرد کلیه معمولاً به حالت عادی برمی‌گردد.
5. مشکلات هورمونی و سیستم غدد درون‌ریز: یکی از علائم آشکار بی‌اشتهایی عصبی در دختران، فقدان دوره‌های قاعدگی است که معمولاً قبل از کاهش شدید وزن شروع می‌شود. این مشکل ممکن است پس از بازگشت به وزن طبیعی ادامه یابد. همچنین سطح پایین هورمون‌های رشد در نوجوانان مبتلا به بی‌اشتهایی ممکن است منجر به تأخیر در رشد شود که معمولاً با تغییر عادات غذایی بهبود می‌یابد.
6. مشکلات استخوانی: بی‌اشتهایی عصبی می‌تواند تراکم استخوان‌ها را کاهش دهد و خطر شکستگی‌های استخوانی را افزایش دهد. این مشکل به ویژه در دختران و در دوران رشد استخوان‌ها (در اواسط تا اواخر نوجوانی) شایع‌تر است. در بسیاری از موارد، این کودکان به دلیل دریافت ناکافی کلسیم از رژیم غذایی خود، دچار کاهش تراکم استخوان می‌شوند.
7. پیامدهای بلندمدت: عوارض بی‌اشتهایی عصبی در کودکان می‌تواند عواقب بلندمدتی برای سلامت جسمی و روانی کودک داشته باشد. این اختلال علاوه بر اثرات جسمانی، ممکن است مشکلات روانی و اجتماعی جدی نیز ایجاد کند که به درمان سریع و جامع نیاز دارند. درمان به موقع و حمایت‌های درمانی می‌توانند به جلوگیری از بروز مشکلات جدی و کاهش این عوارض کمک کنند.

مطالعه بیشتر: درمان اختلال خواب در کودکان

روش های جلوگیری از بی اشتهایی عصبی در کودکان

جلوگیری از بی‌اشتهایی عصبی در کودکان یک چالش پیچیده است، زیرا این اختلال به عوامل مختلف روانی، اجتماعی و ژنتیکی مرتبط است که به راحتی قابل پیش‌بینی نیستند. با این حال، شناسایی علائم اولیه و واکنش به موقع می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت آن مؤثر باشد. یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه، تقویت عزت نفس کودک و آموزش نگرش‌های واقع‌بینانه نسبت به بدن و تغذیه است.

تشویق کودک به انتخاب‌های غذایی سالم و ترویج رفتارهای مثبت مانند ارتباط باز و بدون قضاوت در مورد غذا می‌تواند به ایجاد اعتماد به نفس در او کمک کند. همچنین، والدین باید نقش حمایتی خود را در ایجاد محیطی امن و بدون فشار برای رسیدن به استانداردهای جسمانی خاص، ایفا کنند. برای مثال، حمایت از کودک در زمینه پذیرش بدن خود و جلوگیری از مقایسه‌های غیرواقعی می‌تواند به تقویت سلامت روانی او کمک کند.

چگونه تشخیص دهیم که بی اشتهایی کودک عصبی است؟

شاید شما به عنوان والدین بتوانید بی اشتهایی کودک خود را تشخیص دهید ولی تشخیص علت بی اشتهایی که عصبی است یا خیر را باید به یک روانکاو کودک بسپارید.

عوارض بی اشتهایی عصبی چیست؟

قطعا مشکلات رشدی مخصوصا در رشد استخوان ها، برای کودک به وجود خواهد آمد. اما علاوه بر آن مشکلات قلبی، گوارشی، خونی و ایمنی و کلیوی نیز در پی خواهد داشت.

جمع بندی

در این مطلب از سایت روانشناسی کودک دکتر دولت یاری  یه بررسی بی اشتهایی عصبی در کودکان پرداختیم.  مجموعه روانشناسی کودکان و نوجوانان دکتر دولت یاری بیش از ۱۵ سال در حوزه کودک و نوجوان و خانواده سابقه کاردرمانی دارد. هدف مجموعه روانشناسی کودکان و نوجوانان دکتر دولت یاری از آموزش‌ها استفاده از جدیدترین متدهای روانشناسی واکسیناسیون روان است. جهت دریافت مشاوره برای درمان اختلال رفتاری کودکان با شماره زیر تماس بگیرید: