اختلال خواندن در کودکان

اختلال خواندن در کودکان دیسلکسیا چیست؟

نارساخوانی یا دیسلکسیا یک اختلال یادگیری است که بر نحوه پردازش زبان نوشتاری و گاهی گفتاری تأثیر می‌گذارد. این اختلال در کودکان معمولاً باعث ایجاد چالش‌هایی در یادگیری خواندن و نوشتن به شکل صحیح می‌شود. برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از جمعیت ممکن است به نوعی تحت تأثیر نارساخوانی قرار گیرند. این اختلال هرگز نباید به عنوان یک مانع قطعی در موفقیت فرد در نظر گرفته شود. در واقع، پژوهش‌ها در ایالات متحده و انگلستان نشان می‌دهند که بسیاری از کارآفرینان موفق، نشانه‌هایی از نارساخوانی را در خود گزارش کرده‌اند.

داستان‌های موفقیت افراد مبتلا به نارساخوانی در زمینه‌های مختلف وجود دارد که یکی از آن‌ها مگی آدرین-پوکوک، دکترای علوم، مهندس مکانیک و نویسنده است. او با وجود چالش‌هایی که در دوران تحصیل با آن‌ها مواجه بود، موفق شد مدارک متعددی را کسب کند و امروزه یکی از مجریان برنامه رادیویی معروف BBC به نام “آسمان در شب” است. دکتر آدرین-پوکوک همچنین دو کتاب نوشته است که نجوم را به زبانی ساده برای عموم توضیح می‌دهد.

علی‌رغم چالش‌های ناشی از نارساخوانی، بسیاری از دانش‌آموزان موفق به مدیریت تحصیلی خود شده و حتی این اختلال نمی‌تواند عملکرد تحصیلی آن‌ها را محدود کند. این واقعیت نشان می‌دهد که با حمایت و روش‌های آموزشی مناسب، افراد مبتلا به نارساخوانی می‌توانند به موفقیت‌های بزرگ دست یابند.

مطالعه بیشتر: اختلال شخصیت در کودکان

علائم نارساخوانی چیست؟

نارساخوانی می‌تواند به اشکال مختلف در کودکان ظاهر شود. اگر نگران هستید که کودکی ممکن است به این اختلال مبتلا باشد، به علائم زیر توجه کنید:

1. مشکلات در تلفظ و صداها: کودکان پیش دبستانی ممکن است هنگام گفتن کلمات، صداها را معکوس کنند یا در قافیه‌ها مشکل داشته باشند. این اختلال می‌تواند در توانایی آن‌ها برای تشخیص و نامگذاری حروف نیز تأثیر بگذارد.
2. خواندن کندتر: کودکان در سنین مدرسه ممکن است سرعت خواندن کمتری نسبت به همکلاسی‌های خود داشته باشند و از انجام فعالیت‌های مرتبط با خواندن خودداری کنند، زیرا این کار برایشان دشوار است.
3. درک متن: حتی اگر کودک بتواند متن را بخواند، ممکن است در درک محتوای آن مشکل داشته باشد و نتواند به سوالات مرتبط پاسخ دهد.
4. مشکلات در ترتیب دادن اطلاعات: این کودکان ممکن است در ترتیب‌گذاری مطالب یا اعداد دچار مشکل باشند، که می‌تواند بر توانایی‌های تحصیلی آن‌ها تأثیر بگذارد.
5. یادگیری کلمات جدید: نارساخوانی می‌تواند بر تلفظ یا یادگیری واژگان جدید تأثیر بگذارد و کودکان ممکن است در یادگیری زبان‌های خارجی دچار مشکل شوند.
6. اجتناب از فعالیت‌های خواندنی: در دوران بلوغ، نوجوانان ممکن است همچنان از خواندن یا انجام فعالیت‌های مرتبط با آن اجتناب کنند، که می‌تواند به احساس خستگی یا ناامیدی منجر شود.
7. کندی در پردازش اطلاعات: آن‌ها ممکن است در پردازش یا جمع‌بندی مطالب خوانده شده کندتر از دیگران باشند و این امر می‌تواند تأثیر زیادی بر موفقیت تحصیلی آن‌ها داشته باشد.

با توجه به اینکه نارساخوانی در هر کودک ممکن است به شکل متفاوتی ظاهر شود، برقراری ارتباط مستمر با معلمان و مشاوران آموزشی می‌تواند به شناسایی زودهنگام و بهبود وضعیت کودک کمک کند.

چه عواملی باعث دیسلکسیا می شود؟

اگرچه علت دقیق نارساخوانی هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، تحقیقات نشان می‌دهند که تفاوت‌های عصبی در ساختار مغز افرادی که به این اختلال مبتلا هستند وجود دارد.

1. تفاوت‌های ساختاری در مغز: مطالعات نشان داده‌اند که جسم پینه‌ای، که دو نیمکره مغز را به هم متصل می‌کند، در افراد مبتلا به نارساخوانی ممکن است از نظر ساختاری متفاوت باشد. همچنین، قسمت‌هایی از نیمکره چپ مغز که مسئول پردازش زبان و خواندن هستند، ممکن است در این افراد تغییراتی داشته باشند. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا این تفاوت‌ها مستقیماً باعث نارساخوانی می‌شوند یا خیر.
2. نقش ژنتیک: محققان چندین ژن را شناسایی کرده‌اند که ممکن است با این تفاوت‌های مغزی مرتبط باشند. این موضوع نشان می‌دهد که نارساخوانی ممکن است پایه‌های ژنتیکی داشته باشد و به نوعی ارثی باشد. پژوهش‌ها حاکی از آن است که کودکان مبتلا به نارساخوانی معمولاً والدینی دارند که خود نیز با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند.
3. تأثیر محیطی: علاوه بر عوامل ژنتیکی، اختلافات محیطی نیز می‌تواند در بروز نارساخوانی نقش داشته باشد. به عنوان مثال، والدینی که خود دچار نارساخوانی هستند ممکن است به دلیل چالش‌های شخصی خود، فرصت‌های کمتری برای تمرین خواندن با فرزندانشان فراهم کنند. این امر می‌تواند منجر به تأخیر در یادگیری خواندن و نوشتن در کودکان شود.

به طور کلی، ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند به ایجاد چالش‌های یادگیری مانند نارساخوانی منجر شود و درک این زمینه‌ها برای بهبود وضعیت آموزشی و درمانی این کودکان اهمیت دارد.

نارساخوانی چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص دیسلکسیا یک فرایند جامع و چند مرحله‌ای است که نیاز به ارزیابی‌های دقیق و تخصصی دارد. برای اینکه کودک شما به‌طور قطعی به دیسلکسیا مبتلا شناخته شود، مراحل زیر معمولاً مورد نیاز است:

1. ارزیابی آموزشی: این ارزیابی یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های تشخیص است. هدف آن بررسی توانایی‌های خواندن و نوشتن کودک است و می‌تواند شامل تست‌های ویژه‌ای برای سنجش مهارت‌های زبانی و شناختی باشد.
2. تست‌های پزشکی: ممکن است پزشک درخواست انجام تست‌های بینایی و شنوایی را نیز داشته باشد. این تست‌ها کمک می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که مشکلات یادگیری ناشی از مشکلات حسی نیستند.
3. سابقه خانوادگی: معمولاً سوالاتی در مورد سابقه خانوادگی و سطح سواد در خانه مطرح می‌شود. وجود سابقه خانوادگی اختلالات یادگیری می‌تواند نشانه‌ای از احتمال دیسلکسیا در کودک باشد.
4. مداخلات آموزشی: طبق قانون آموزش افراد دارای معلولیت (IDEA)، کودکان دارای معلولیت باید به مداخلات آموزشی مناسب دسترسی داشته باشند. به همین دلیل، اگر فرآیند ارزیابی طولانی شود،  والدین و معلمان می‌توانند تصمیم بگیرند که پیش از دریافت نتایج نهایی، تدابیر آموزشی ویژه‌ای را برای کودک آغاز کنند.
5. پاسخ به مداخلات: اگر کودک به‌سرعت به این مداخلات آموزشی پاسخ دهد، این می‌تواند به معنای این باشد که دیسلکسیا به‌عنوان علت اصلی مشکلات خواندن مطرح نیست.
6. مشاوره پزشکی: در صورتی که کودک به‌طور مداوم با مشکلات خواندن مواجه باشد، بهتر است والدین با پزشک مشورت کنند. بررسی‌های کامل و مشاوره‌های تخصصی می‌توانند به شناسایی علل دیگر مشکلات یادگیری کمک کنند.

در نهایت، هرچه سریع‌تر ارزیابی‌های لازم انجام شود، شانس بهبود وضعیت کودک نیز افزایش می‌یابد.

مطالعه بیشتر: پرورش استعداد کودکان

درمان نارساخوانی چیست؟

یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ نشان داد که آموزش آوایی می‌تواند تأثیر عمیقی بر توانایی خواندن دانش‌آموزان مبتلا به دیسلکسیا داشته باشد. این نوع آموزش به ترکیب استراتژی‌های روان‌خوانی و آموزش واج‌ها می‌پردازد و به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا ارتباطات بین حروف و صداها را بهتر درک کنند. نکته مهم این است که مداخلات آوایی زمانی مؤثرتر خواهند بود که توسط متخصصان با تجربه در زمینه اختلالات یادگیری ارائه شوند. این متخصصان قادرند برنامه‌های آموزشی خاصی طراحی کنند که متناسب با نیازهای هر دانش‌آموز باشد. علاوه بر این، هرچه مدت زمان این آموزش‌ها طولانی‌تر باشد، نتایج مثبت آن نیز بیشتر و پایدارتر خواهد بود، که نشان‌دهنده اهمیت تداوم در فرایند یادگیری است.

نقش والدین برای درمان اختلال خواندن در کودکان

والدین می‌توانند نقش کلیدی در حمایت از فرزندان مبتلا به دیسلکسیا ایفا کنند و اقداماتی مؤثر برای بهبود توانایی خواندن و وضعیت تحصیلی آن‌ها انجام دهند. در این راستا، می‌توانند:

1. مداخله زودهنگام: به محض شناسایی علائم، ارزیابی فرزند خود را آغاز کنید. تست‌های معتبر مانند «شای ویتز» می‌توانند در این زمینه مفید باشند.
2. گفت‌وگو با کودک: صحبت کردن درباره دیسلکسیا و به اشتراک گذاشتن این که این اختلال هیچ ارتباطی با هوش ندارد، می‌تواند به فرزندتان کمک کند تا احساس بهتری داشته باشد. بر روی راه‌حل‌ها تمرکز کنید و گفت‌وگو را ادامه دهید.
3. بلند خواندن: حتی خواندن مکرر یک کتاب می‌تواند به کودک کمک کند تا ارتباط بین حروف و صداها را بهتر درک کند. این عمل نه تنها به یادگیری، بلکه به ایجاد علاقه به خواندن نیز کمک می‌کند.
4. حفظ آرامش: به خاطر داشته باشید که هیچ درمانی فوری برای دیسلکسیا وجود ندارد. به جای تمرکز بر مشکلات، جشن گرفتن موفقیت‌های کوچک و تعیین فعالیت‌های خارج از خواندن می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا حس موفقیت را در زمینه‌های دیگر تجربه کند.

با اتخاذ این رویکردها، والدین می‌توانند به فرزندانشان کمک کنند تا بر چالش‌های دیسلکسیا غلبه کنند و در مسیر یادگیری پیشرفت کنند.

مطالعه بیشتر: اختلال ریاضی در کودکان

آینده کودکان با اختلال خواندن یا دیسلکسیا

اگر نشانه‌هایی از نارساخوانی را در کودک خود مشاهده می‌کنید، اقدام سریع برای ارزیابی وضعیت او بسیار حیاتی است. هرچند دیسلکسیا به عنوان یک اختلالی دائمی شناخته می‌شود، اما مداخلات آموزشی زودهنگام می‌توانند تأثیرات مثبتی بر عملکرد تحصیلی کودک داشته باشند. این مداخلات نه تنها به بهبود مهارت‌های خواندن کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند از بروز مشکلات روانی نظیر اضطراب و افسردگی جلوگیری کرده و عزت نفس کودک را تقویت کنند. شناسایی سریع و اقدام به موقع می‌تواند به کودک این امکان را بدهد که به راحتی با چالش‌های یادگیری خود روبرو شود و اعتماد به نفس بیشتری در محیط‌های آموزشی پیدا کند.

در زمان مواجهه با اختلال خواندن کودکان چه کنیم؟

دیسلکسیا یک اختلال یادگیری است که به طور خاص بر فرآیند خواندن تأثیر می‌گذارد و ریشه‌های آن هنوز به طور کامل درک نشده است، اما شواهد نشان می‌دهد که ممکن است دارای مبنای ژنتیکی باشد. کودکان مبتلا به این اختلال اغلب با سرعت کمتری در یادگیری مهارت‌های خواندن پیشرفت می‌کنند و ممکن است در تشخیص صحیح صداها و ارتباط آنها با حروف با چالش‌هایی مواجه شوند. آنها همچنین ممکن است دچار اشتباهات مکرر در تلفظ و املاء شوند و در درک متن‌های خوانده شده دچار مشکل شوند.

اگر مشکوک هستید که فرزندتان به دیسلکسیا مبتلاست، اقدام سریع برای ارزیابی وضعیت او ضروری است. برنامه‌های آموزشی هدفمند، که توسط متخصصان آموزش‌دیده ارائه می‌شوند، می‌توانند در تسهیل فرآیند یادگیری و افزایش اعتماد به نفس کودک شما نقش بسزایی داشته باشند. علاوه بر این، مداخله زودهنگام می‌تواند از بروز احساسات منفی مانند اضطراب و ناامیدی در او جلوگیری کند و به او کمک کند تا با چالش‌های یادگیری خود به شکلی مؤثرتر مواجه شود.

جمع بندی